Vlinders eikenprocessierups vliegen massaal uit

Bericht uitgegeven door Biocontrole en De Natuurkalender op [publicatiedatum]

Sinds 5 augustus komen de vlinders van de eikenprocessierups massaal te voorschijn uit hun poppen en leggen hun eieren in de eiken. Het blijkt dat elk vrouwtje twee eipakketjes afzet, elk op een andere plaats. Opvallend is dat sommige nesten veel minder ver ontwikkeld zijn. Hierin hebben de rupsen zich nog maar net verpopt.

Op 17 juli meldden we al dat de eerste vlinders van de eikenprocessierups waren uitgevlogen. Het ging toen om maar een beperkt aantal vlinders. Sinds 5 augustus komen de vlinders massaal te voorschuin uit hun poppen (zie eerste foto). In veel nesten zijn nu de uitvlieggaten goed te zien. Vorig jaar vond de massale vlucht in de laatste week van juli plaats. In het zeer vroege 2007 vlogen ze al in de eerste weken van juli uit.

Net verpopt
Het is opvallend dat er naast het uitvliegen van de vlinders tegelijkertijd ook nog een relatief groot aantal nesten gevonden wordt waarin de rupsen zich nog maar net verpopt hebben. Dit lijkt op grotere schaal plaats te vinden dan vorig jaar. Het zal nog geruime tijd duren voordat de vlinders uit deze nesten zullen vliegen. In het Duitse Freiburg werden tien dagen geleden zelfs nog rupsen in het vijfde larvale stadium gezien.

Brandharen op eipakketjes
Zodra de vlinders uit hun poppen kruipen moeten ze eerst hun vleugels oppompen. Daarna kunnen ze op zoek gaan naar een partner om te paren (zie foto hieronder) en eitjes af te zetten. Silvia Hellingman heeft de afgelopen week het eiafzetgedrag van de vrouwtjes nauwkeurig bestudeerd. Eerst kromt het vrouwtje haar achterlijf en zet eitjes af. Daarna schuift ze haar achterlijf over de eitjes heen en blijven de haartjes aan de eitjes plakken. Daarna schuift ze nog verder naar achteren en met haar achterpootjes schikt ze de haartjes verder. In dat proces wordt het achterlijf steeds kleiner. Aan het eind van de eiafzet gaat ze met de achterpootjes over het duidelijk ingekorte lijf om de laatste haartjes over de eipakketjes heen te plakken. De eitjes worden zo goed gecamoufleerd (zie onderste foto). Na bestudering van de haren die op het eipakket geplakt zijn onder de microscoop blijkt dat er ook brandharen tussen zitten.

Klein en groot eipakket
Wat verder opviel is dat alle vrouwtjes eerst een klein eipakketje afzetten. Na even gerust te hebben vliegt het vrouwtje vervolgens verder en zet elders een groot eipakket af. Doordat ze eerst ongeveer een derde van de eitjes afzet is ze minder zwaar en kan ze verder vliegen om het volgende pakket af te zetten. Hiermee doet ze in feite aan risicospreiding.

Acht graden
Bij mooi weer kunnen normaal gesproken tot begin september vlinders aangetroffen worden. Als het weer echter goed blijft kan de vliegperiode ook langer duren, zeker gezien het feit dat er dit jaar een grote variatie is in het moment waarop de rupsen zich verpopt hebben. Zodra de temperatuur onder de acht graden Celsius komt stoppen de vlinders met vliegen. Ook bij regenbuien vliegen de vlinders niet.

Tekst: Silvia Hellingman, Biocontrole en Arnold van Vliet, De Natuurkalender
Foto’s: Silvia Hellingman