Vallen mussen dood van het dak?

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland op 2 juli 2010

Het is een warme week. Als we de weerjongens en weermeisjes mogen geloven blijven de temperaturen nog wel even in de 30 graden. Het is zó warm dat de mussen dood van het dak vallen. Althans, dat zeggen we tegen elkaar. Maar vallen de mussen inderdaad bij deze temperaturen dood van het dak?

Sommige mensen zeggen dat de uitspraak een verbastering is. Niet de mussen vallen dood van het dak, maar de mossen. Dat klinkt logisch, zeker op rieten daken en daken in de schaduw vormt zich altijd wat mos. Bij hoge temperaturen drogen deze uit en vallen naar beneden. Tot ver in de 19e eeuw was het woord mosch echter óók een gangbare spelling voor mus, in sommige dialecten kom je het vandaag de dag nog tegen. Dus zijn het nou de mossen of de mussen die van het dak vallen?

Eén ding is zeker: mussen broeden onder de dakpannen en ja, daar kan het nu flink warm en benauwd worden. Als de temperaturen hoog oplopen dan kunnen we ze zelfs zien gapen. Met de vleugels wijd gespreid zitten ze met de bek open om zoveel mogelijk warmte kwijt te raken. Maar er dood bij neer vallen? Dat gaat menig mus toch écht te ver. Of het nu 25 of 35 graden wordt, de mus redt zich wel. Ze zoeken een lekker koel plekje en houden zich zo rustig mogelijk. Vermoedelijk is bij de vertalingen van dialect naar standaard Nederlands het woord mos veranderd in mus en komt daar de uitdrukking vandaan.

Een andere verklaring voor de uitdrukking zou kunnen zijn dat men gierzwaluwen voor mussen heeft aangezien. De gierzwaluw broedt net als de huismus onder de dakpannen. Als het daar echt te warm wordt verlaten de jongen het nest om te ontsnappen aan de hitte. Zodra een jonge gierzwaluw echter het nest heeft verlaten wordt hij niet meer verzorgd door de ouders. De ouderlijke taak zit er dan op. Op den duur zal de jonge gierzwaluw sterven omdat hij geen eten meer krijgt en zal dus dood van het dak naar beneden vallen. De gierzwaluwen zijn dan voor huismussen aangezien.

Tekst: Marieke Dijksman, Vogelbescherming Nederland
Foto: Martin Hierck