Ballonsalamander in het schepnet

Bericht uitgegeven door Stichting RAVON op zondag 13 juni 2010

Onlangs deden enkele RAVON-vrijwilligers een bijzondere schepnetvangst: een vrouwtje van de kleine watersalamander met een buitenproportioneel opgezwollen lijf. Het dier leed aan ballonziekte ofwel hydrops. Deze ziekte ontstaat door stuwing van lymfevocht en treedt op bij een tekort aan bepaalde voedingsstoffen. De ziekte is bekend bij vissen, maar is bij amfibieën slechts incidenteel waargenomen.

De kleine watersalamander met hydrops werd geschept in een vennetje in een deels bebost heideveld ten oosten van Haaksbergen en ten noordoosten van Neede (Gelderland). De ziekte kan voorkomen bij volwassen amfibieën, maar in de meeste gevallen betreft het de larven.

Het dier op de foto is een kleine watersalamander met hydrops als gevolg van stuwing van lymfevocht in de buikholte. De opgebolde buikhuid was zo strak gespannen dat ze bijna transparant was. En bij het heen en weer bewegen van het dier in de hand was te zien hoe de eitjes, in haar met vocht gevulde buikholte, van de ene naar de andere zijde rolden.

Eerdere meldingen
Weliswaar zijn eerdere gevallen van hydrops bekend bij amfibieën, maar dit zijn incidentele waarnemingen. Zo zijn voor Nederland bij RAVON ziektegevallen gemeld bij volwassen dieren van de meerkikker in 1993 (Friesland) en bruine kikker in 2009 (Gelderland). Ook voor salamanders zijn eerdere waarnemingen bekend van volwassen dieren met deze aandoening, maar hiervan zijn geen foto’s beschikbaar.

Gebreksziekte
De aandoening ontstaat bij volledige of gedeeltelijke uitval van de lymfeharten, die normaal het lymfevocht rondpompen. De ziekte treedt op bij een tekort aan bepaalde voedingsstoffen, het is dus een gebreksziekte. Als oorzaken worden eenzijdig voedsel en kalkgebrek genoemd, en ook stress verhoogt de bevattelijkheid. Terrariumexemplaren die een dieet kennen van enkel levende muggenlarven zijn bijvoorbeeld vatbaar voor hydrops. Maar de ziekte kan ook veroorzaakt worden door het disfunctioneren van inwendige organen of door huidbeschadigingen. Als behandeling, met name bij terrariumdieren, wordt genoemd: punctie en/of het voeren met regenwormen. Regenwormen bevatten namelijk veel kalk en andere mineralen.

Tekst & foto’s: Annemarie van Diepenbeek, RAVON