Ik zie, ik zie wat jij niet ziet en de kleur is...

Bericht uitgegeven door Stichting RAVON op zondag 25 april 2010

Groen. Met een beetje geduld kun je ze nu zien pronken op de hei of in de duinen: de mannetjes van de zandhagedis met hun felgroene paarkleed. In april en mei laten ze zich het beste ontdekken. De mannetjes zijn in deze periode erg actief bezig met het zoeken naar een vrouwtje en het verdedigen van hun leefgebied. Ze gebruiken daarbij hun tijdelijke groene kleur om te imponeren.

Tijdens de paartijd kunnen de mannetjes van de zandhagedis onderling behoorlijk agressief gedrag vertonen. Er moet voortdurend een nieuwe rangorde worden vastgesteld. Dit verloopt niet altijd zonder kleerscheuren.

Bijtpartij
Zodra twee mannetjes elkaar ontmoeten nemen ze beide een imponeerhouding aan. Het lichaam wordt zijdelings afgeplat, ze gaan hoog op de voorpoten staan en de kop wordt schuin omlaag gebogen. De groene kleur op de flanken wordt hierbij zo groot mogelijk getoond. In deze houding draaien de twee rivalen om elkaar heen. Wanneer niet één van de twee afdruipt, loopt het uit op een bijtpartij. Eén van beide grijpt hierbij de kop van de ander en schudt deze krachtig heen en weer om vervolgens weer los te laten. Dit kan zich enige tijd herhalen, net zo lang totdat één van de twee zich gewonnen geeft.
De gevolgen van deelname aan dergelijke gevechten zijn soms goed zichtbaar bij oude mannetjes. Sommige zijn door de vele bijtpartijen dusdanig sterk beschadigd, dat de afzonderlijke schilden op de kop niet meer te herkennen zijn.

Klaar om te paren
De zandhagedis is onze meest robuuste hagedis met een vrij forse kop en een maximale lengte van 21 centimeter. De mannetjes nemen niet direct na het ontwaken uit de winterslaap hun groene kleur aan. Ze hebben eerst een korte periode nodig om de ontwikkeling van de zaadcellen te kunnen voltooien en hun eerste vervelling te ondergaan. Pas tegen de tijd dat de vrouwtjes ontwaken omstreeks eind april, enige tijd later dan de mannetjes, nemen de mannetjes hun intens groene kleur aan op de kop en de flanken. De paartijd kan beginnen.

Tekst: Elvira Werkman, RAVON
Foto's: Arnold van Rijsewijk, RAVON