De Gewone zeester doet het uit zijn oksels

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op vrijdag 2 april 2010

Het vorige weekeinde zijn de eerste zich voortplantende zeesterren van dit jaar in de Oosterschelde waargenomen. Het is de zoveelste aankondiging van de voortschrijdende lente. De voortplanting van de Gewone zeester is een opmerkelijk schouwspel. De zeesterren gaan op de punten van hun armen staan en de spermacellen en eicellen worden via geslachtsopeningen in de oksels van de dieren aan het snel stromende zeewater afgegeven. Op hoop van zegen dat ze elkaar ergens in onze groene zee zullen treffen.

Het zeewater is nog koud. Het aantal sportduikers dat zich aan een verfrissende voorjaarsduik waagt is nog beperkt. Maar onder water is de natuur langzaam aan het ontwaken. Veel zeedieren reageren verheugd op de eerste stijging van de zeewatertemperatuur. Voor hen is dit het signaal dat de lente, en dus betere tijden, zijn aangebroken: het juiste moment om je voort te planten. Afgelopen weekend was het de beurt aan de eerste Gewone zeesterren. Deze vijfarmige zeedieren hebben een eigen wijze om te zorgen dat er nageslacht komt. Om te beginnen gaan ze op zoek naar een hoger gelegen locatie, bijvoorbeeld boven op een oesterbank. Daarna gaan ze ook nog eens op de punten van hun armen staan. Dit doen ze om zo ver mogelijk van de bodem te komen en op deze wijze optimaal in contact te staan met het langsstromende water.

En dan gaan ze los! Uit de geslachtsopeningen die zich in de oksels van de armen bevinden, stromen de spermacellen of de eicellen naar buiten. Aan de buitenkant van de zeester is niet te zien of je met een mannetje of een vrouwtje zeester te maken hebt. Maar als ze geslachtscellen spuien is het overduidelijk. De spermacellen komen naar buiten in een witte, enigszins slijmachtige sliert die zich langzaam mengt met het zeewater. De eitjes zijn een beetje lichtbruin gekleurd en zo groot dat sportduikers de individuele cellen nog net, door hun duikbril, met het blote oog kunnen onderscheiden. Het wordt aan het toeval overgelaten of, in de planktonische soep van het zeewater, de sperma- en eicellen van de zeesterren elkaar treffen en versmelten. Wanneer een embryo is geproduceerd, geniet deze vervolgens een tijdje van het leven als microscopisch klein vrijzwemmend zeediertje. Vervolgens zal het zich op de zeebodem vestigen en ontwikkelen tot volwassen zeester om volgend jaar deze cyclus af te sluiten.

Dat de zeesterren zich nu al aan het voortplanten zijn is, is met het oog op de afgelopen strenge winter een beetje opvallend te noemen. De natuur is laat en momenteel worden we overal geconfronteerd met de restschade van de afgelopen winter. Ook onder water, en dan met name in de centrale en oostelijke Oosterschelde, zijn heel veel wieren en zeedieren ten onder gegaan aan de langdurige lage watertemperatuur. Toch zijn de zeesterren gewoon op tijd om met hun oerdriften aan de slag te gaan.

De Gewone zeester is een typische autochtone soort en redelijk goed bestand tegen een strenge winter. In januari en februari crepeerden massaal diverse krabbensoorten als gevolg van de kou. Er waren echter slechts kleine aantallen dode zeesterren op de bodem van onze kustwateren te bespeuren. De snelle stijging van de watertemperatuur, door de recente mooie lente dagen, was voldoende om de hormonen in de zeesterren op hol te doen slaan. Het voortplantingsseizoen is begonnen. Dat is trouwens niet beperkt tot deze eerste lentedagen. Tot in de late lente kunnen onderwater 'rokende' zeesterren worden aangetroffen.

Tekst en foto´s: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon