Eikenprocessierupsen nu brandharen en nesten

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op zondag 17 mei 2009

Op diverse plaatsen in het land hebben de eikenprocessierupsen zich voor de derde keer verveld en bereiken daarmee hun vierde larvale stadium. Dit is het moment dat ze de vervelende microscopisch kleine brandharen ontwikkelen en ook de goed herkenbare nesten gaan vormen waar ze beschut zijn tegen vijanden. Meld uw waarnemingen op www.natuurkalender.nl en bij uw gemeente.

Gisteren heb ik op diverse plaatsen in de gemeente Ede nesten van de eikenprocessierups aangetroffen. In een aantal bomen zaten grote hoeveelheden nesten. In diverse bomen zaten rond de 10 nesten waarvan er enkele groter waren dan een voetbal. Op het Youtube filmpje hieronder is een tweetal eikjes te zien die langs de doorgaande weg tussen Ede en Wageningen staan. In deze boompjes trof ik rond de 10 nesten aan.

Film van eikenprocessierupsen. Klik op HD in de rechteronderhoek voor een hoge kwaliteitsversie (Film: Arnold van Vliet).

Start vorming brandharen
De rupsen in een aantal van die nesten zijn begonnen met het maken van de karakteristieke nesten. Dit duidt erop dat ze zich voor de derde keer verveld hebben en daarmee het vierde larvale stadium bereikt hebben. Dit houdt in dat ze vanaf nu ook de vervelende brandharen gaan ontwikkelen. De brandharen zijn niet de lange witte haren die op de film of de onderstaande foto te zien zijn. De brandharen zijn met het blote oog moeilijk te onderscheiden.

Foto: Eikenprocessierupsen die zich net voor de derde keer verveld hebben en het vierde larvale stadium bereikt hebben (Foto: Arnold van Vliet).

Noordgrens: grens Drenthe-Overijssel
Door de temperatuurstijging van de laatste jaren komt de eikenprocessierups steeds noordelijker voor. In Figuur 1 is te zien waar vorig jaar de noordgrens van de eikenprocessierupsen lag. Op de grens tussen Overijssel en Drenthe en halverwege Noord-Holland en Flevoland. Het is waarschijnlijk dat ze dit jaar weer iets noordelijker gezien zullen worden maar het is niet te verwachten dat ze al in het noorden van Drenthe of Noord-Holland worden aangetroffen. Indien u twijfelt, neem dan contact op met uw gemeente.

Figuur 1: Waarnemingen van eikenprocessierupsen doorgegeven via www.natuurkalender.nl in 2008.

Versnelde ontwikkeling door extreem warme april
Het aantal meldingen van de eikenprocessierups op www.natuurkalender.nl neemt de laatste dagen duidelijk toe. We lijken op hetzelfde vroege tijdschema als in 2007 te zitten. Ook toen nam vanaf half mei het aantal meldingen sterk toe met de piek aan het begin van juni. Vorig jaar waren de rupsen iets later. Waarschijnlijk heeft de extreem warme april voor een versnelling in de ontwikkeling van de rupsen gezorgd. Nu de rupsen nesten gaan vormen worden ze ook veel beter zichtbaar. Ze zitten vooral in de oksels van de takken.

Figuur 2: Waarnemingen van eikenprocessierupsen doorgegeven via www.natuurkalender.nl in 2009.

Figuur 3: Aantal waarnemingen dat per week is doorgegeven via www.natuurkalender.nl in 2009.

Let op: verwarring met spinselmotten of rupsen kleine wintervlinder
Eikenprocessierupsen maken de nesten voornamelijk in eiken en niet in andere bomen of struiken. Momenteel worden op een groot aantal plaatsen ook grote hoeveelheden spinselmotten aangetroffen. Ook deze rupsen maken spinsels/nesten. Deze zitten echter niet in eiken. Er zijn ook meldingen van grote aantallen rupsen die aan draden uit bomen hangen. Dit zijn vooral rupsen van de kleine wintervlinder. Eikenprocessierupsen vertonen dit gedrag niet en blijven zoveel mogelijk bij of achter elkaar op de boom. Zie ook het natuurbericht ‘Spinselmotten pakken bomen en struiken in’ dat Leen Moraal van Alterra afgelopen vrijdag 15 mei plaatste.

Foto: Spinselmot (Foto: Leen Moraal, Alterra).

Gratis informatie vindplaatsen voor gemeenten
Gemeenten kunnen gratis toegang krijgen tot gedetailleerde informatie over elke melding van de eikenprocessierups binnen hun eigen gemeentegrenzen die wordt doorgegeven via www.natuurkalender.nl, www.telmee.nl of Landkaartje van de Vlinderstichting. Gemeenten kunnen zich hiervoor aanmelden via natuurkalender@wur.nl. U kunt uw gemeente ook op deze faciliteit attenderen.

Tekst: Arnold van Vliet, De Natuurkalender
Foto eikenprocessierups: Arnold van Vliet. Foto spinselmot: Leen Moraal.

Meer informatie over de eikenprocessierups en de bestrijding ook op www.minlnv.nl/eikenprocessierups