Egels, vleermuizen en dassen in de winter

Bericht uitgegeven door Zoogdiervereniging VZZ op zaterdag 17 januari 2009.

Hoe gaan onze inheemse zoogdieren met de winterse situatie om? Een aantal soorten zoogdieren heeft het minder makkelijk in tijden van sneeuw en ijs. Andere soorten daarentegen zijn goed aangepast aan het winterseizoen. Hoe zit het met egels, vleermuizen en dassen?

Egels
Egels brengen de winter voor het grootste deel slapend door. In de herfst bouwen de dieren door veel te eten een vetreserve op, zodat ze gezond en dik aan hun winterslaap kunnen beginnen. Ze doen dat in een holletje in een verscholen nest van droge bladeren onder struiken of in blader- of afvalhopen. Tijdens de winterslaap daalt de lichaamstemperatuur van de egels sterk,  van 35,4 ºC naar 1,0 tot 5,0 ºC, en ook de hartslag en de ademhaling lopen flink terug. De hartslag daalt van 180 naar 9 slagen per minuut, de ademhaling van 45 naar 3 keer per minuut.

Gedurende de winterslaap verliezen egels bijna 25 procent van hun lichaamsgewicht. In maart, april ontwaken de dieren weer uit hun winterslaap. Gedurende erg zachte winters kunnen egels soms tussentijds ontwaken. De temperaturen zijn dan voor egels te hoog om weer in winterslaap te gaan, terwijl er slechts een beperkt voedselaanbod is. De dieren moeten dan zien te overleven op hun vetvoorraad.

Vleermuizen
Ook vleermuizen slapen een groot deel van de winter. Het merendeel van de in Nederland voorkomende vleermuissoorten overwintert in koele, vorstvrije en vochtige ruimten, zoals bunkers, ijskelders, brughoofden, steenfabrieken en (mergel)groeves. Sommige soorten, bijvoorbeeld de gewone dwergvleermuis, overwinteren vooral in gebouwen, bijvoorbeeld in de spouw. Weer andere soorten, zoals de rosse vleermuis, brengen de winter door in holtes in dikke bomen. De winterslaap begint voor veel soorten in oktober, november. Maar sommige vleermuissoorten gaan als het niet al te koud is zelfs pas in december in winterslaap. In de loop van maart worden de vleermuizen weer wakker en verlaten de winterverblijven.

Dassen - jongen worden geboren in de winter
Dassen houden geen echte winterslaap, maar hebben in koude winters met veel sneeuw een zogenaamde winterrust. Tijdens de winterrust zijn dassen minder actief en verlaten hun burcht soms wekenlang niet. De dieren leven dan van de vetreserves die ze in de herfst hebben opgebouwd. Dassen hebben bovendien ook minder tijd voor een echte winterslaap, aangezien de jongen al in januari en februari worden geboren. 

Tekst: Rob Koelman, Zoogdiervereniging, www.zoogdiervereniging.nl.
Foto's: Vleermuis in winterverblijf: Johannes Regelink, Egel overwinter plek: Vilmar Dijkstra en Egel: Rollin Verlinde, www.vildaphoto.net
Dit jaar is er extra aandacht voor de egel. Voor meer info zie: www.jaarvandeegel.nl