De vuursalamander: een salamander met watervrees!
Stichting RAVONBericht uitgegeven door RAVON op zaterdag 29 november 2008
De vuursalamander is het buitenbeentje onder de inheemse salamanders. Het een echte landsalamander die slechts ‘te water’ gaat om larven af te zetten, terwijl de andere salamanders soms maanden in het water verblijven (watersalamanders) en eieren afzetten in plaats van larven. Daarnaast is de vuursalamander ontzettend moeilijk te vinden, tenzij je in Zuid-Limburg woont en er van houdt om op niet te koude, regenachtige en windarme avonden de bossen in te trekken.
Heel zeldzaam
In Nederland is de vuursalamander (Salamandra salamandra) van oudsher erg zeldzaam, de soort is slechts bekend van een paar plekjes in het Zuid-Limburgse heuvelland. Net over de Duitse grens bij Twente en de Achterhoek komt de vuursalamander ook voor, maar van de Nederlandse zijde zijn geen populaties bekend. De vuursalamander is trouwens alleen maar zeldzaam in Nederland. Zodra je de grens met België of Duitsland passeert wordt de soort steeds algemener, vooral omdat daar veel meer heuvels en bergen zijn; het typische leefgebied van de vuursalamander.
Een vuursalamander met zijn thuis in een vuurplaats. Volgens sommigen komt hier zijn naam vandaan, want bij het aansteken van zo’n vuurplaats zal de salamander het vuur uit vluchten!
Donker, vochtig en het hele jaar door
Om een vuursalamander te zien moet je er op uit als het slecht weer is; dat wil zeggen met veel regen! Daarnaast moet het niet te koud zijn, mag het niet te hard waaien en moet je na zonsondergang gaan. De tijd van het jaar maakt niet zo heel veel uit, zolang maar aan bovenstaande eisen is voldaan. Je kunt de vuursalamander dus het hele jaar door tegenkomen, maar de beste kans heb je in het voor- en najaar. De paringen vinden voornamelijk plaats in de zomer en het najaar, waarna de eitjes in het moederlichaam tot ontwikkeling komen. Het vrouwtje zet dan in het volgende voorjaar tot 50 larfjes af in meestal heldere beekjes. De larfjes zijn onmiskenbaar vanwege de karakteristieke ‘zwembandjes’: alle vier de poten hebben een duidelijk zichtbare gele ring bij de basis.
Slechte zwemmer
Hoewel je bij een salamander anders zult vermoeden, is de vuursalamander een belabberde zwemmer. Er zijn meerdere gevallen bekend van wijfjes die tijdens de ei-afzet zijn verdronken, soms omklemd door paringslustige bruine kikkers. Als de vuursalamanders na de metamorfose eenmaal het water verlaten, komen de mannetjes hier nooit meer naar terug. Vrouwtjes keren slechts terug naar het water om hun larven af te zetten. De vuursalamander is dus met recht een echte landsalamander.
De vuursalamander is behalve erg mooi ook behoorlijk giftig. Het gif kan bij de mens leiden tot irritaties aan slijmvliezen, brandende ogen etc., maar dierlijke belagers van een vuursalamander moeten het dikwijls met de dood bekopen. Veel vijanden heeft ie dan ook niet.
Tekst en foto's: Ingo Janssen (RAVON)