De vos en het gouden kalf

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging op dinsdag 29 september 2009

Tijdens het Nederlandse filmfestival afgelopen weekend, is de documentaire Rotvos in premiére gegaan. De documentaire toont hoe ingewikkeld natuurbeheer in Nederland kan zijn en wat de rol van de spreekwoordelijke sluwe vos hierin is. Heeft het voor weidevogels en hamsters bijvoorbeeld zin om vossen te bestrijden? 

Filmmakers Tijs Tinbergen en Jan Musch, die eerder (bekroonde) natuurdocumentaires maakten, volgen het onderzoek naar de 'rotvos' in het hamsterreservaat in Limburg. Door terloopse gesprekken krijgt de kijker een beeld van de ontwikkelingen in de Nederlandse natuur en natuurbeheer, zoals de afschaffing  van de vossenjacht in 2006. Nuchter registreert de camera beelden van aangeknaagde prooien, de autopsie van een op mysterieuze wijze gestorven vos en het terugbrengen van een nest van zes tot twee welpjes door mensen die overduidelijk van de natuur houden.

Hamsters 

Met strikken en klemmen worden diverse vossen gevangen en vervolgens voorzien van een zender weer losgelaten, zodat men inzicht krijgt in hun territorium en foerageergedrag. Duidelijk is dat het vossenonderzoek geen sinecure is. Voordat nabij het hamsterreservaat een vos gevangen is, blijken eerst steenmarters en dassen in de klemmen te lopen. Het duurt vrij lang eer de eerste vos in de klem gelopen is.

Naar voorbeeld van het vangen van konijnen met fretten wordt een kleine hond met peilzender in een vossenburcht gelaten. Dit hondje zet de vos klem, en vervolgens kan de vos uitgegraven worden. Wat blijkt, een gezenderde vos die buiten het hamsterreservaat is gevangen, heeft zeer snel zijn slaapplek middenin het hamsterreservaat veroverd. Uit het gehele onderzoek blijkt echter dat het schieten van vossen in en nabij het hamsterreservaat geen invloed heeft op de overleving van de hamsters. 

Weidevogels 

Zo'n zelfde onderzoek is opgezet in Waterland waar de vos de beschermde weidevogels zou bedreigen. Hier loopt eerst een haas in de strik. Uit het zenderonderzoek blijkt, in tegenstelling tot de verwachtingen, dat de vos uitstekend uit de voeten kan in een nat moerasgebied. (Brede) sloten die als barrière gezien worden blijken helmaal geen barrière te vormen. Het gezenderde vrouwtje (Yolanda) blijkt zelfs haar welpjes niet in een vossenburcht, maar in een “leger” geworpen te hebben. Gewoon in de open lucht dus. Uit oogpunt van weidevogelbescherming en het onderzoek worden op twee na alle jongen “verwijderd”. Later blijkt de moeder dood te zijn, vermoedelijk gesneuveld na een gevecht met een andere vos. De overgebleven twee jongen zijn spoorloos.

Nachtelijke video opnamen bij weidevogelnesten laten zien dat vossen eieren en soms de broedvogel zelf opeten. Het is echter ook duidelijk dat de vos slechts één van de vele roofdieren is waar weidevogels last van hebben. En het grootste gevaar voor de weidevogel, de maaibalk, komt niet eens in beeld.

Lees ook het artikel in Zoogdier over het onderzoek naar Yolanda (PDF uploaden).

Hoofdrolspelers 

In de documentaire zijn diverse leden van de Zoogdiervereniging in de hoofdrol. Naast de vos (Vulpes vulpes) en Jaap Mulder (als hoofdrolspeler mocht hij over de rode loper met zijn rode bloes) waren er ook rollen weggelegd voor onder andere Gerard Muskens en Maurice La Haye. Daarnaast komen ook Nico Dekker (Landschap Noord-Holland), enkele SOVON onderzoekers en vele anderen in beeld.

Oordeel 

Al met al een prachtige documentaire over zoogdieronderzoek. Alhoewel de documentaire geheel neutraal is opgezet en geen voors of tegens uitspeelt kan men door de documentaire toch, onterecht, weer op het verkeerde been worden gezet. De vos wordt in beeld gebracht als onderzoeksobject en als “probleem binnen het natuurbeheer”. Dit probleem wordt echter niet door de vos maar door de bevolkingsdichtheid veroorzaakt. De filmmakers hebben prachtig in beeld gebracht hoe fantastisch de vos, en Jaap Mulder in zijn onderzoek is. Door de vos te leren kennen ga je hem ook waarderen. Zelfs een notoire vossenhater (vossen horen niet in een weidevogelgebied thuis) kreeg bij het zien van de dode Yolanda een brok in zijn keel.

Tekst: Richard Witte van den Bosch, www.zoogdiervereniging.nl

Foto’s: Richard Witte van den Bosch en Nico Dekker(vos Yolanda)

Zie ook: www.filmfestival.nl/nl/films/rotvos