Aspergillus-schimmel bouwt brug voor vriendelijke bacterie

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Onder “normale” omstandigheden beconcurreren schimmels en bacteriën elkaar. Toch blijkt uit een grotendeels in Wageningen uitgevoerde studie dat sommige soorten bacteriën en schimmels een verbond sluiten om elkaar actief te helpen en zich daardoor sneller te kunnen verspreiden.

Over het algemeen beconcurreren bacteriën en schimmels elkaar, maar naar nu blijkt zijn sommige soorten voor een voorspoedige ontwikkeling van elkaar afhankelijk. Schimmelsporen worden door de wind verspreid, maar eenmaal op de bodem aangeland kunnen ze zich als spore niet voortbewegen. Uit een studie die in het Laboratorium Microbiologie aan de Universiteit Wageningen en gedeeltelijk ook aan de Universiteit van Tel Aviv uitgevoerd is, blijkt zo stelt de microbioloog dr. Colin J. Ingham, dat bevriende bacteriën in staat zijn schimmelsporen binnen enkele uren over een afstand van verscheidene centimeters te transporteren.

Het gaat hierbij om de bacterie Paenibacillus vortex. Deze kan zich voortbewegen door middel van zweepdraden. Een groep bacteriën gebruikt deze om gezamenlijk de veel grotere conidiënsporen (ongeslachtelijke, onbeweeglijke sporen) van de schimmel Aspergillus fumigatus te vervoeren naar een plek die beter geschikt is voor de ontwikkeling van deze schimmel. Omgekeerd overbrugt de schimmel, die zich uit deze conidiënsporen ontwikkelt, met zijn schimmeldraden barrières, zoals ruimtes in de bodem en bouwt daarmee bruggen voor de bacterie om zo aan de overkant te geraken.

Laboratoriumexperimenten laten zien dat de bacterie conidiën van andere schimmels niet vervoert en ook geen kiemende conidiën van de Aspergillus-schimmel. Bij het toedienen van een antischimmelmiddel “redden” de bacteriën de conidiënsporen die in de gevarenzone verkeren. Verder blijkt dat de bacterie de vorming van conidiën verhindert waardoor de schimmel meer hyfendraden aanmaakt die door de bacterie gebruikt kunnen worden als snelwegen en bruggen om nieuwe gebieden te koloniseren.

Paenibacillus vortex heeft een karakteristieke groei wanneer het de kans krijgt ongehinderd op een laboratoriumschaaltje te groeien. Dit heeft de aandacht getrokken van wetenschappers die zich met nanotechnologie bezig houden. Het is wellicht mogelijk om deze bacterie te gebruiken om andere deeltjes dan conidiënsporen te laten vervoeren en deze op een vooraf berekende plaats te laten brengen. Dit onderzoek kan daarvoor een aanzet zijn.

Tekst: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: courtesy Colin J. Ingham