Gekleurde bladeren: het nut voor bomen en struiken

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op [publicatiedatum]

De komende dagen zullen er steeds meer bladeren gaan verkleuren. Deze bladverkleuring is niet alleen het resultaat van het terugtrekken van bladgroen door de bomen en struiken, maar heeft zelf ook nut als bescherming tegen overmatig zonlicht. Door het verminderen en uiteindelijk stoppen van de fotosynthese wordt het zonlicht niet meer zo efficiënt opgevangen en kan het nog bruikbare bestanddelen in de bladeren beschadigen. Daarnaast zijn herfstbladeren door hun verminderde voedingswaarde minder aantrekkelijk voor insecten.

In het natuurbericht Herfstkleuren: een samenspel van afbraak en hergebruik van afgelopen dinsdag bespraken we de rol van de kleurstoffen bladgroen, carotenoïden en anthocyanen in de vorming van herfstbladeren. In de loop der tijd hebben plantenbiologen echter ontdekt dat herfstkleuring ook nog een extra nut heeft voor bomen en struiken.

Extra anthocyanen als bescherming tegen zonlicht
Wanneer bomen en struiken in het najaar het bladgroen uit hun bladeren trekken voor hergebruik in het voorjaar, komt de rode, gele of oranje kleur van de carotenoïden en anthocyanen tevoorschijn. Veel soorten maken echter ook actief extra anthocyanen aan in perioden van droogte, extra hoge lichtintensiteit of kou, zoals in het najaar. Plantenbiologen denken dat ze dit doen als bescherming tegen schade door teveel licht. In het voorjaar en de zomer gebruiken planten een groot deel van het binnenkomende licht voor hun fotosynthese. Als de planten en bomen in het najaar het bladgroen uit hun bladeren terugtrekken, wordt de fotosynthese steeds minder en stopt uiteindelijk helemaal. Het zonlicht dat dan toch nog op de bladeren komt, kan de bladeren zo beschadigen dat ze minder goed bruikbare stoffen kunnen terugtrekken. Aangezien anthocyanen de bladeren beschermen tegen teveel zonlicht, kan de aanmaak van extra anthocyanen in de herfst de planten helpen de voedingsstoffen te behouden en terug te trekken voor het volgende jaar.

Bladkleuring om insecten af te schrikken
De kleur van herfstbladeren op zich kan hen ook helpen in alle rust bruikbare voedingsstoffen terug te trekken. Veel bladetende insecten gaan de verkleurde bladeren namelijk uit de weg. Zij zien de verkleuring als teken dat de voedingswaarde van de bladeren al flink gedaald is doordat ze al een eind zijn gevorderd in het afbraakproces. Bovendien zijn de anthocyanen en andere (kleurloze) stoffen, die in herfstbladeren ophopen, vaak onverteerbaar voor insecten en kunnen zelfs stoffen bevatten die hun spijsvertering remmen.

Tekst: Sara Mulder, De Natuurkalender
Foto: Derek Ramsey, GNU Free Documentation License