Doorbraak in zenderwerk, nu ook zangvogels te volgen

Bericht uitgegeven door SOVON Vogelonderzoek Nederland op [publicatiedatum]

Bijzonder heugelijk nieuws was recent te lezen op de site van het Vogeltrekstation, het instituut dat zich bezighoudt met onder andere ringonderzoek en zenderonderzoek aan vogels. Met ultra-kleine en lichtgewicht 'data loggers' kunnen nu ook zangvogels gevolgd worden op hun trektocht tussen broedgebied en overwinteringsgebied. Recent is nachtegaal 'OAD' gevolgd van Engeland naar zijn overwinteringsgebied in Guinea-Bissau (Afrika), zo'n 4500 kilometer verderop. Dit voorjaar is hij weer teruggevangen in Engeland en konden zijn gegevens worden uitgelezen.

Nachtegaal 'OAD' werd op 2 mei 2009 gevangen nabij Methwold Hythe in Norfolk, en uitgerust met een miniatuur-geolocator door onderzoekers van de British Trust for Ornithology (BTO), een zusterorganisatie van het Vogeltrekstation in ons land. Het volgen van de vogel tijdens deze formidabele 4500 kilometer lange tocht was mogelijk dankzij een miniscule "data logger" die de vogel op zijn rug droeg en die informatie gaf over waar de vogel precies naar toe ging in de winter.

'Geolocators zijn oorspronkelijk ontwikkeld door de British Antarctic Survey om albatrossen mee te volgen. De veel kleinere geoloactor die OAD droeg is ontwikkeld door het Swiss Ornithological Institute. Geolocators kunnen zo klein zijn omdat ze de informatie niet naar een satelliet zenden, maar opslaan op een chip. De vogel moet dus worden teruggevangen om de gegevens te kunnen uitlezen. Dat is echter niet onmogelijk, zoals dit voorjaar bleek.'

'Het onderzoek betreft werkelijk een wetenschappelijke doorbraak. Hoewel grotere vogels zoals bijvoorbeeld visarenden, ganzen en ooievaars al enige tijd gevolgd kunnen worden op hun reizen met behulp van GPS-satellietzenders, waren er tot nu toe nog geen loggers die klein genoeg waren om toegepast te worden op zangvogels. Met behulp van de zogenaamde 'geolocators', kleine apparaatjes die heel nauwkeurig de lichtintensiteit en de tijd van de dag meten, is het mogelijk een ruwe plaatsbepaling te doen. De nieuwste generatie geolocators is nu zo klein geworden dat ze op de rugveren van zangvogels geplakt kunnen worden. Onlangs hoorden we in Nederland al over de resultaten van het gebruik van geolocators die ruim twee gram wogen, bij Friese kieviten. De geolocator die nachtegaal OAD in Engeland meedroeg woog minder dan een gram en was zo groot als een overhemdsknoopje. Onderzoek met dit soort geolocators gaat ongetwijfeld een belangrijke rol spelen binnen het onderzoek naar de recente achteruitgang van trekvogels die in Afrika overwinteren.' Zo is te lezen op www.vogeltrekstation.nl.

Als de zendertjes nog kleiner en lichter worden, betekent dit een grote sprong voorwaarts in het vogelonderzoek. In de toekomst zullen dan ook de kleine zangvogels te volgen zijn en worden steeds meer raadsels rond de vogeltrek opgelost. Hoe meer raadsels er opgelost kunnen worden, des te beter de vogels beschermd kunnen worden. Op naar de toekomst!

Tekst: Harvey van Diek, SOVON, met dank aan de informatie van het Vogeltrekstation
Foto: IVN Vecht & Plassengebied