Dan toch leven op Mars?
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Al vele jaren stelt de wetenschap zich de vraag of er leven is op Mars. In een poging om eindelijk uit deze impasse te geraken, stelden onderzoekers verscheidene korstmossen bloot aan ruimtelijke omstandigheden en gingen ze hun overleving na. Het resultaat is op zijn minst verbazingwekkend.
Onderzoek naar leven op Mars is niet nieuw. De laatste twintig jaar werd al verscheidene keren aangetoond dat prokaryoten, cellen zonder celkernen zoals bv. bacteriën, onder gesimuleerde of echte ruimtecondities kunnen overleven. Zo kunnen ze een hoge dosis UV-straling, extreme temperaturen en zelfs luchtledigheid weerstaan. Sommige prokaryoten zouden zelfs onder de extreme condities op de planeet Mars kunnen overleven.
De voorbije tien jaar werden ook de eerste experimenten uitgevoerd met eukaryoten, organismen met een meer ontwikkelde celstructuur waartoe ook mensen, dieren en planten behoren. Ook korstmossen behoren tot de eukaryoten. Korstmossen zijn in wezen een symbiose (een samenlevingsvorm met wederzijds voordeel) tussen een schimmel en een groenwier of blauwalg. De schimmel houdt water vast en biedt bescherming terwijl de algen zorgen voor de aanmaak van suikers door fotosynthese.
Wanneer wetenschappers enkele korstmossen, zoals Rood dooiermos (Xanthoria elegans , een korstmos van o.a. alpiene en polaire gebieden) en Fulgensia bracteata (geen Nederlandse naam), blootstelden aan omstandigheden zoals in de ruimte, bleken ook deze een hoge weerstand hiertegen te vertonen. Wanneer de symbionten gescheiden werden en de algen bijgevolg niet meer konden profiteren van de bescherming door de schimmel, verloren ze hun groeicapaciteit. De fysiologische capaciteiten werden gereduceerd tot 42%. Dit doet vermoeden dat de symbiose tussen de schimmel en de alg het vermogen van beide partners verhoogt om te overleven onder ruimtecondities.
Op basis van de resultaten van de gesimuleerde ruimte-omstandigheden, werden Rood dooiermos, Aspicilia fruticulosa (geen Nederlandse naam) en Gewoon landkaartmos (Rhizocarpon geographicum) vervolgens onderworpen aan een echte ruimtetest. Daaruit bleek dat er na tien dagen in de ruimte slechts een minimaal effect optrad. Een blootstelling van anderhalf jaar in de ruimte bracht meer teweeg. Terwijl A. fruticulosa en Rood dooiermos nog steeds fotosynthese en fysiologische activiteit vertoonden, bleek het Gewoon landkaartmos licht beschadigd.
Deze resultaten inspireerden de onderzoekers om nog een stapje verder te gaan. Ze besloten Rood dooiermos ook bloot te stellen aan een reeks parameters zoals die op de planeet Mars worden aangetroffen. De atmosfeer, extreme temperaturen, vochtigheidsgraad, UV-straling en beschikbare mineralen werden nagebootst. Rood dooiermos, dat ook bij ons in Vlaanderen voorkomt, vertoonde daarbij een uitzonderlijke overlevingscapacteit wanneer het vier dagen werd blootgesteld aan deze omstandigheden. Uit de resultaten kan men afleiden dat eukaryote symbionten mogelijk kunnen overleven in regio’s van Mars waar vloeibaar water aanwezig is.
De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat niet enkel de meest eenvoudige levensvormen zouden kunnen overleven op de oppervlakte van planeten in ons zonnestelsel. We weten nog niet of ze er ook geraakt zijn. Maar leven zoals wij het kennen, zou dus op andere planeten mogelijk zijn...
Bron: de Vera J-P, Lichens as survivors in space and on Mars, Fungal Ecology (2012), doi:10.1016/j.funeco.2012.01.008
Tekst: Griet Nijs, Natuurpunt Studie