Populierenspijkertje na 150 jaar terug in Nederland

Opvallend genoeg werd het Populierenspijkertje in Nederland via Facebook herontdekt. Bij het zoeken naar andere korstmossen vond Lukas Verboom de spijkertjes en plaatste hij een foto in de Facebookgroep 'Mossen & Korstmossen'. Binnen enkele minuten werd de soort door meerdere kenners gedetermineerd als het Populierenspijkertje. Het uiterlijk en de groeiwijze op populierentakken maken de soort goed herkenbaar. Het Populierenspijkertje lijkt sterk op het Kleinst smalsteeltje, maar deze soort groeit uitsluitend op takken van elzen. Het Populierenspijkertje werd gevonden in een essenhakhoutbos in Overlangbroek. Dit bosgebied was al bekend onder lichenologen vanwege de grote groeiplaatsen van boombewonende Ruig leermos op de essenstobben. Ook andere zeldzame soorten korstmossen, het Donkere bomenmos en het Klein boomzonnetje waren al uit het gebied bekend.

Korstmos of schimmel?

Het Populierenspijkertje is een onopvallende soort die kleine zwarte spijkertjes vormt op takken van populieren. Eigenlijk is deze soort geen echte korstmos maar een vrijlevende schimmel. Een korstmos is een symbiose tussen een schimmel en een alg. Het Populierenspijkertje bestaat alleen uit een schimmel en leeft niet samen met een alg. Toch wordt deze soort altijd in boeken over korstmossen opgenomen. Dit komt doordat de soort lijkt op soorten schorssteeltjes en boomspijkertjes, zoals het algemene Grijs schorsteeltje. De meest soorten uit deze groep groeien in droge schorsspleten of op droog dood hout. Sommige soorten zijn specifiek gebonden aan twijgen van één boomsoort. Net als andere boomspijkertjes is het Populierenspijkertje zo klein dat het alleen met een sterke loep goed te bekijken is.

Populierentakken

Het Populierenspijkertje is helemaal gebonden aan de populier als waardplant. Het is niet de enige bijzondere soort die op populierentakken te vinden is. De afgelopen tijd werden op populierentakken een aantal zeer zeldzame soorten korstmossen gevonden waaronder de Vlierschotelkorst, het Gewoon boomzonnetje en het Geel boomzonnetje. Deze soorten zijn pioniers van voedselrijke, gladde schors. Opvallend is dat de Vlierschotelkorst en boomzonnetjes algemeen bleken te zijn op onder meer de populieren die als bakenbomen aan weerszijden van de Maas zijn geplant. Dunne takken van bomen krijgen niet altijd de aandacht van lichenologen die ze verdienen. Dit kan de reden zijn waarom soorten die specifiek op takken en twijgen groeien zo weinig gemeld worden. In combinatie met het zeer kleine formaat van het Populierenspijkertje is het niet ondenkbaar dat de soort over het hoofd is gezien. Het is nu dus afwachten of de soort de komende tijd op meer plekken gevonden gaat worden.

Tekst: Henk-Jan van der Kolk, Laurens Sparrius, Lukas Verboom, BLWG
Foto's: Lukas Verboom (leadfoto: Populierenspijkertje); Ben Verboom