Erfparadijzen: Kansen voor natuurherstel in het buitengebied

Ja, het is groen, maar hectares landbouwgrond dragen weinig bij aan de biodiversiteit en het behoud van insecten. De schaalgrootte in het landelijke gebied, met hectares aaneengesloten grasland, maakt het vooral voor insecten een lastig leefgebied. En juist insecten zijn een belangrijke schakel in de voedselketen. Albert Vliegenthart, ecoloog bij De Vlinderstichting, noemt de uitgestrekte vee- en landbouwgrond een "Sahara waar niet te leven valt". "Voor een kleine vlinder is een afstand van een aantal kilometers vliegen al behoorlijk lastig. Als je het hebt over de urgentie, dan zou ik zeggen dat we de beste tijd om in te grijpen al achter ons hebben liggen. Onze natuurkernen zijn steeds kleiner geworden en raken geïsoleerd door geïntensiveerde landbouw. Ze zijn daardoor minder verbonden. We moeten het herstel nú inzetten."

Handelingsperspectief: campagne Erfparadijzen

Steenbreek en De Vlinderstichting starten dit voorjaar met de landelijke campagne 'Erfparadijzen' om het herstel van de biodiversiteit te stimuleren. Zij richten zich op eigenaren en bewoners van Nederlandse erven, die door natuurinclusieve ingrepen op hun terrein een bijdrage kunnen leveren aan een beter leefklimaat voor insecten en andere diersoorten. Aaneengesloten kunnen deze erven een netwerk vormen van rustplekken, nestplaatsen en voedselbronnen. Daarmee kunnen zij een schakel of zelfs hotspot worden in verbinding met natuurinclusieve dorpskernen, natuurlijk ingerichte bermen en andere groene gebieden. Bezoek de website van de campagne voor activiteiten en updates.

Het project ontstond uit een brainstormsessie tussen Dominique van de Kamp, projectleider bij Steenbreek, en ecoloog Vliegenthart van De Vlinderstichting. Beide organisaties hebben in grote lijnen dezelfde missie. "We staan bekend als natuurbeschermers die handelingsperspectief bieden", zegt Van de Kamp. "Als Steenbreek zijn we al enorm actief in de stedelijke omgeving, bekend van 'tegel eruit, plantje erin'. Inmiddels zijn al bijna tweehonderd gemeenten aangesloten. Met 'Erfparadijzen' willen we ons juist richten op de landelijke omgeving, waar minder tegels te halen zijn, maar net zoveel te winnen." Voor het vergroenen en klimaatadaptief maken van erven bestaan al veel regionale initiatieven en campagnes, zoals erfscans. Een landelijke campagne ontbrak echter, en 'Erfparadijzen' wil bestaande initiatieven ondersteunen met een verbindend platform. Het project krijgt steun van SBNL Natuurfonds, dat zich richt op het behoud van het Nederlandse landschap en aansluit bij het bestaande project 'Natuur om de hoek'.

Online platform en praktische maatregelen

De campagne 'Erfparadijzen' trapt af in het voorjaar van 2025 en loopt tot 2028. Erfparadijzen.nl is een online platform met informatie, kennisdeling en handelingsperspectief. De campagne biedt een online platform met een gratis erfcheck, handleidingen en verwijzingen naar regionale initiatieven en subisidiemogelijkheden. Erfeigenaren kunnen gelijk aan de slag met maatregelen, zoals nestgelegenheid creëren, bloemenstroken aanleggen of een hek vervangen door een heg of houtwal.

Volgens Van de Kamp mogen deze maatregelen ook praktisch en leuk zijn. "Bij groene gevelbedekking kan je bijvoorbeeld denken aan een druivenstruik. Dat levert verkoeling op én je kan ervan snoepen." Vliegenthart benadrukt dat structurele aanpassingen belangrijker zijn dan losse ingrepen, zoals een bijenhotel of vlinderstruik. "Een groene erfafscheiding of een groene gevel is veel impactvoller." Belangrijk in de campagne is dat maatregelen aansluiten bij het omliggende landschap en de behoeften van lokale soorten.

Natuur als bondgenoot

De campagne wordt de komende tijd verder ontwikkeld. Het doel blijft om mensen in het buitengebied te stimuleren om aan de slag te gaan met meer biodiverse erven. Van de Kamp en Vliegenthart willen een positief ingestelde en resultaatgerichte campagne voeren. "Het idee is dat mensen denken: 'Oh natuur in het buitengebied, ja dat vind ik ook belangrijk. Daar draag ik graag aan bij.'" Hierbij wordt ook gekeken naar bestaande kennis en richtlijnen, zoals de Basiskwaliteit Natuur. Een belangrijk uitgangspunt van de campagne is om het landelijke gebied niet als tegenstander te zien, maar als bondgenoot. Vliegenthart: "Ik zou het ontzettend mooi vinden als dit omarmd wordt door de landbouw. Want nu gaat het eens niet over hoe er geproduceerd moet worden, maar over wat er wél kan en hoe makkelijk en leuk dat kan zijn." Van de Kamp sluit zich daarbij aan. "Ik gun meer mensen de ervaring om natuur van dichtbij mee te maken. Door met de natuur bezig te zijn, het te laten gebeuren en je erover te verwonderen. Dat verwonderen wordt wat ons betreft een mooi bijkomend effect van 'Erfparadijzen'."

Meer informatie

• Erfparadijzen.nl.

Tekst: Jesse Kiel
Foto’s: Dominique van de Kamp