Natuur maand voor op schema, volgende week hooikoorts van els

December was met een gemiddelde temperatuur van 6,1°C in De Bilt een zeer zachte maand en januari is ook zeer zacht begonnen. De gemiddelde temperatuur lag de eerste tien dagen bijna drie graden boven de huidige normaal. Pas aan het eind van de maand wordt vorst verwacht. Door de huidige zeer hoge temperaturen zien we bij De Natuurkalender dat in de natuur de voorlente is aangebroken. Tekenen daarvan zijn bijvoorbeeld bloeiende hazelaars, sneeuwklokjes, speenkruid en elzen.

Voorlente een maand vroeger dan normaal

De hazelaar kwam al in december op grote schaal in bloei, waardoor de piek van de eerste bloeiwaarnemingen waarschijnlijk op 31 december is komen te liggen. Vijftig jaar geleden was dat gemiddeld 15 februari (1940 tot en met 1968). De piek van de eerste bloeiende sneeuwklokjes komt naar verwachting te liggen op 26 januari. Normaal is 22 februari. We roepen mensen op om hun eerste waarneming van bloeiende sneeuwklokjes, hazelaar, gele kornoelje en speenkruid door te geven via Natuurkalender.nl en zo mee te werken aan het onderzoek van Wageningen University naar het effect van verandering in weer en klimaat op de natuur.

Tweede lichting elzenpollen in aantocht

Op 22 december waarschuwden we al voor hooikoorts tijdens de kerst. Die voorspelling is meer dan uitgekomen. Het LUMC telde op eerste kerstdag een concentratie van 282 elzenpollen per kubieke meter lucht. Dat is hoog voor de tijd van het jaar (zie onderstaande figuur voor het verloop van de elzenpollenconcentratie in 2018). Het pollen was afkomstig van elzenbomen die van origine niet uit Nederland komen, maar veel in dorpen en steden langs straten zijn aangeplant. Door de aanhoudende hoge temperaturen ontwikkelen ook de katjes van de van nature in Nederland voorkomende witte en zwarte els zich in rap tempo. Het gevolg is dat in de loop van de komende week de eerste witte en zwarte elzen in bloei gaan komen en de elzenpollenconcentratie sterk op kan gaan lopen. Personen die gevoelig zijn voor elzenpollen moeten dan rekening houden met hooikoortsklachten.

Elzenpollenseizoen tot half maart

De elzenbomen lijken veel bloemen aangemaakt te hebben, waardoor bij gunstige omstandigheden (droog, zonnig weer) de pollenconcentratie flink op kan gaan lopen. Dat de temperatuur de komende weken geleidelijk wat gaat zakken, maar boven het vriespunt blijft, is minder goed nieuws voor hooikoortspatiënten aangezien het dan langer duurt voordat de elzen zijn uitgebloeid. Het regenachtige weerbeeld in de verwachting van de komende periode kan nog wel voor verlichting van de hooikoortsklachten zorgen; door de regen spoelen de pollen weer uit de lucht. Het elzenpollenseizoen lijkt, zoals het er nu uit ziet, te gaan duren tot half maart. Overigens zal naast de els ook de hazelaar voor hooikoortsklachten kunnen zorgen. Ondanks dat de eerste hazelaars op veel plaatsen al in bloei zijn gekomen, verwachten we dat het meeste pollen van de hazelaar de komende weken nog in de lucht gaat komen. De concentratie loopt echter nooit zo sterk op als de elzenpollenconcentratie.

Tekst: Arnold van Vliet, Hidde Hofhuis en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University en Letty de Weger, Leids Universitair Medisch Centrum
Foto: Arnold van Vliet (leadfoto: bijna bloeiende els)