In januari kwam in De Bilt de maximumtemperatuur maar één keer boven de 10 °C uit. De gemiddelde temperatuur in januari kwam uit op 1,6 °C. Tegenwoordig vinden we dit vrij koud maar 50 jaar geleden was dit een normale januaritemperatuur. Door de zeer zachte december ontstond er eind 2016 al beweging in de natuur en kwamen bijvoorbeeld de eerste hazelaars in bloei, maar de ontwikkeling in de natuur schakelde na de voorspoedige start flink terug.
Vogels laten zich horen
Met de hoge temperaturen aan het begin van februari komt de natuur weer versneld op gang. Vogels laten zich horen zoals de koolmees en de merels. Bij De Natuurkalender worden al de eerste waarnemingen gemeld van de eerste vinkenslag en de eerste roffel van de grote bonte specht. Meldingen van de eerste zang van de zanglijster laten nog op zich wachten. De afgelopen 16 jaar werd het geroffel van de grote bonte specht gemiddeld voor het eerst rond 3 februari gehoord, de zanglijster rond 16 februari en de meeste vinkenslagen rond 21 februari.
Sneeuwklokjes
Bij de planten zorgen de huidige hoge temperaturen voor een versnelde ontwikkeling van sneeuwklokjes, één van de soorten die de start van de voorlente kenmerkt. Vijftig jaar geleden, gedurende de periode 1940 tot en met 1968, werd het eerste sneeuwklokje gemiddeld pas op 22 februari gezien (zie figuur). De gemiddelde januaritemperatuur in die periode lag op 1,1 °C. De afgelopen 16 jaar werden de eerste bloeiende sneeuwklokjes al gezien op 30 januari. Het vroegste jaar tot nu toe was 2012 met een gemiddelde eerste bloei van 13 januari. Die vroege start werd waarschijnlijk veroorzaakt door een combinatie van enkele nachten onder het vriespunt rond half november 2011 gevolgd door een zeer zachte december en een zachte januari. Vooral die korte periode met vorst is belangrijk. Vorig jaar hadden we een zeer warme november en december en een zachte start van januari waarin vorst (vrijwel) uitbleef. De gemiddelde bloeidatum kwam toen uit op 25 januari.
Hooikoorts
Door de lage temperaturen in januari komen de hazelaars gespreid in bloei. Het LUMC telde de afgelopen week geen hazelaarpollen ondanks dat er steeds meer hazelaars in bloei komen. Overigens is het aantal pollen van de hazelaar in de pollenval altijd beperkt. Dat is anders voor elzenpollen. Daarvan kunnen de concentraties behoorlijk oplopen. Het LUMC constateerde tijdens de laatste telling nog lage concentraties maar naar verwachting zullen de meeste elzen eind februari of begin maart in bloei komen en zal de pollenconcentratie dan flink op kunnen lopen.
Voorlente in de ijskast
Als we de weersverwachting mogen geloven dan is het gevoel van de voorlente helaas van korte duur. Het ziet er naar uit dat we weer de ijskast in gaan en de schaatsen nog even uit het vet kunnen blijven. Ondanks dat voor ons de lente los mag barsten is het voor het Natuurkalenderonderzoek wel interessant om te zien hoe de sterk wisselende temperaturen de fenologische ontwikkeling van planten en dieren beïnvloedt. Uw eerste waarnemingen worden dus zeer op prijs gesteld. Voor een volledig overzicht van de ontwikkelingen in de natuur in februari die u aan De Natuurkalender door kunt geven kunt u hier terecht. U kunt ook gelijk uw waarneming doorgeven: anoniem of met uw eigen Nature Today account. Bij voorbaat dank. Heeft u nog geen Nature Today account? Dan kunt u zich hier registreren. U kunt dan ook aangeven of en hoe vaak per week u de emailnieuwsbrief met natuurberichten wilt ontvangen.
Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Arnold van Vliet; Jan Nijendijk, Saxifraga