De toekomst voorspellen voor vissen in de Waddenzee
NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, Wageningen Marine ResearchNiet alleen het gebruik en het beheer van de Waddenzee bepalen hoe geschikt de Waddenzee is voor vissen, maar ook autonome processen, waar de mens geen directe invloed op heeft. Denk aan de veranderende temperatuur van het zeewater. De Amerikaanse promovendus Bass Dye onderzocht afgelopen jaren hoe vissen reageren op temperatuurverandering en hoe we kunnen voorspellen wat toekomstige veranderingen teweeg zullen brengen in de vispopulaties.
Effecten heel wisselend
De eerste jaren deed hij dat door temperatuurvoorkeuren van vissoorten te meten in het laboratorium van Wageningen Marine Research in IJmuiden. De aanname daarbij is dat de temperatuur waarbij vissen zich comfortabel voelen, ook de temperatuur is waarbij ze optimaal kunnen groeien. Omdat ook de aanwezigheid van structuren en het zoutgehalte de temperatuurvoorkeur mogelijk beïnvloeden, testte hij sommige soorten ook op deze factoren.
Het effect van warmer water bleek erg wisselend per soort. Bij sommige soorten was er weinig effect, andere soorten profiteren van het warmere water. Tot de laatste groep behoort de harder, die een voorkeurstemperatuur bleek te hebben van 27 tot 30 graden Celsius. De vijfdradige meun zat het liefst in een stuk kouder water van 13 graden.
Structuren gunstig
In zijn tests onderzocht Bass ook hoe vissen reageren op structuren die hij in de temperatuurkamer plaatste. Vooral de vijfdradige meun lijkt daar graag gebruik van te maken als schuilplaats. “Interessant is dat de meun de bereidheid toonde om weg te gaan van de voorkeurstemperatuur van 13 graden Celsius, en toch te kiezen voor hogere temperaturen wanneer daar beschutting aanwezig was”, zegt Bass. “Mogelijk kan door het introduceren van structuren en substraten het habitat van de vijfdradige meun verbeterd worden”, concludeert hij. Met dit soort kunstmatige riffen worden nu al positieve, veelbelovende resultaten geboekt. Bijvoorbeeld in het project Riffen vol reuring: riffen als proef langs dijken geplaatst, met positief resultaat.
SWIMWAY: de toekomst voorspellen voor vissen in de Waddenzee (Bron: Waddenvereniging)
NIOZ-fuik
Zoals in de video te zien is, speelde de NIOZ-fuik op Texel een belangrijke rol in het onderzoek. Niet alleen werden hiermee de vissen gevangen die in het lab-experiment werden gebruikt, de gegevens van jarenlang onderzoek met deze fuik konden goed gebruikt worden om het model te valideren. Met deze fuik, die vlak naast de haven van het NIOZ in de Waddenzee staat, worden al sinds 1959 dagelijks vissen gevangen voor onderzoek. Dit geeft een goed beeld van de soortensamenstelling, de grootte en gezondheid van vissen in de Waddenzee door de jaren heen. “Door die informatie te koppelen aan gegevens over temperatuur en bijvoorbeeld voedselaanbod in diezelfde periode, weten we wat de invloed daarvan is geweest op de vissen”, legt Bass uit. “Door ons model op die periode los te laten, kunnen we kijken of hij goed werkt en dus ook betrouwbaar is voor voorspellingen over toekomstige veranderingen. Met deze modellen kunnen we kijken wat nog verder stijgende temperaturen betekenen en wat de toekomst in petto heeft voor vissen in de Waddenzee.”
Meer informatie
Het project Waddentools Swimway Waddenzee is een initiatief van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Wageningen Marine Research (WMR) en de Waddenvereniging. Daarnaast zijn Rijkswaterstaat en Sportvisserij Nederland bij het project betrokken. Ook zijn verschillende terreinbeherende (natuur)organisaties betrokken bij de uitvoering van het project en wordt de samenwerking met beroepsvissers op de Waddenzee gezocht. Het Waddenfonds, het ministerie van LVVN en de provincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland maken het project financieel mogelijk. Het Swimway-project maakt deel uit van het overkoepelende Waddentools-project.
Op de hoogte blijven van Waddentools Swimway? Schrijf je in voor de nieuwsbrief via Swimway.nl/nieuws/.
Onder de noemer 'Onderwaterkennis: nieuwe inzichten voor de Waddenzee' vindt op 25 maart 2025 het eindsymposium plaats van twee Waddentoolsprojecten: Swimway en Waddenmozaïek. Dit zal plaatsvinden in de Oosterpoort in Groningen. Meer informatie en aanmelden.
Tekst, foto's en video: Koen Moons in opdracht van Waddentools Swimway Waddenzee