Natuurjournaal 10 november 2024

De nevelzwam is een echte novembersoort en komt veel in Nederland voor. Ze kondigen het einde van de herfst aan, want dan pas komen deze verteerders van dode bladeren tevoorschijn. Wanneer het einde van het paddenstoelenhoogseizoen in zicht is, vormen nevelzwammen grote heksenkringen op het dichte bladerdek in het bos. Het is een grijze tot grijsbruine paddenstoel. Hij groeit vooral in dikke bladlagen onder loofbomen op relatief stikstofrijke bodem. Over de eetbaarheid bestaat nogal wat onenigheid. De smaak wordt niet door iedereen gewaardeerd, maar in Frankrijk is de nevelzwam een delicatesse. Het is belangrijk om de paddenstoel (lang) te koken, want rauw veroorzaakt hij verstopping. Het kookvocht kan niet gebruikt worden. 

Een heksenkring is een natuurlijke kring van paddenstoelen. Pas in 1807 werd ontdekt dat ze door schimmels worden veroorzaakt. Voor die tijd waren er vele verklaringen, zoals verhalen over parende slangen, bliksem of elfenvergaderingen. De Nederlandse naam vindt zijn oorsprong in de gedachte dat heksen op die plek gedanst zouden hebben. Inmiddels weten we beter. Heksenkringen ontstaan doordat een spore van een paddenstoel ergens ontkiemt. Vervolgens groeien de schimmeldraden in de bodem naar alle kanten even sterk uit. Aan de buitenrand zitten de meeste voedingsstoffen. Zodra er genoeg vocht is worden hier de paddenstoelen gevormd. Het resultaat: de paddenstoelen staan in een cirkel. Geen elfjes of dansende heksen dus, maar een ondergronds gebeuren dat bij het verschijnen van de paddenstoelen pas bovengronds zichtbaar wordt. 

Tekst: Ineke Radstaat, Nature Today
Foto's: Mieke Bovenschen; Ineke Radstaat, Nature Today