Zeer zeldzame Spitse wasplaat bij de buren op het erf

Spitse wasplaten (Hygrocybe subglobispora, RL: Bedreigd met uitsterven) lijken wel wat op Puntmutswasplaten (Hygrocybe acutoconica, RL: Kwetsbaar). Toch zul je ze weinig bij elkaar zien want de Spitse wasplaat is een soort van klei- en leembodems en de Puntmutswasplaat wordt in Nederland meer in de duinen gevonden op humusarm zand. Daarbij komt dat de Spitse wasplaat witte plaatjes heeft en de Puntmutswasplaat gele tot oranje plaatjes. Een duidelijk verschil.

Microscopisch valt de Spitse wasplaat vooral op vanwege zijn bijna ronde sporen, vandaar ook zijn soortnaam 'subglobispora'. Terug naar huis gesneld voor microscopisch onderzoek en inderdaad: de bijna ronde sporen lieten er geen twijfel over bestaan. Het moest wel gaan om de zeer zeldzame Spitse wasplaat.

De Spitse wasplaat werd vanaf 1990 in de periode van juni tot in november op 21 vindplaatsen in ons land waargenomen, waarvan inmiddels zes locaties weer zijn verlaten. De meeste kans om de soort te vinden is in het noorden van ons land op oude kleidijken. Het vermoeden bestaat dat er nog vele tientallen kilometers aan historische dijken moeten worden onderzocht om een juist beeld te krijgen van zijn voorkomen.

Behalve de eigenaardige vondst van deze week troffen we de Spitse wasplaat de afgelopen decennia twee keer aan op dezelfde plaats op de Oude Schoorlse Zeedijk. Deze dijk is een van de oudste dijken van Nederland. Er komt ook nog een Gebochelde wasplaat voor (Hygrocybe konradii, RL: Ernstig bedreigd) met een (vaak) gebochelde hoed. Deze soort is net zo zeldzaam als de Spitse wasplaat en heeft eenzelfde voorkeur voor kleibodems. De Gebochelde wasplaat is meestal wat kleiner van formaat en heeft meer oranjegeel tot zalmoranje in de lamellen en hoed. Ook deze soort heeft vrijwel ronde sporen. Bij microscopische controle moet er bij de Gebochelde wasplaat niet alleen naar de sporen gekeken worden, maar ook naar de microscopische details van het steeloppervlak. 

Voorkomen in Europa

De Spitse wasplaat is wijdverbreid in Centraal- en West-Europa maar nergens algemeen. Noordwaarts is deze soort tot in Denemarken te vinden, waar hij zeldzaam is. In ons land wordt hij gemeld in graslanden op krijthellingen, dijken, wegbermen en weilanden op matig bemeste bodem. In Duitsland is deze soort te vinden in bosschages en gemengd bos. Door zijn grote zeldzaamheid is de soort sterk bedreigd. De Spitse wasplaat is eveneens opgenomen in de Rode Lijst voor Denemarken (Bedreigd) en Polen (Bedreigd).

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer, Nederlandse Mycologische Vereniging; Martijn Oud