Love is in the air: de rosse vleermuis op reis

De rosse vleermuis is zo’n soort. Voor de migratie worden soms afstanden van wel 1600 kilometer afgelegd. Opvallend is dat de vrouwtjes anders reizen dan de mannetjes. Niet alle individuen reizen zo ver om een winterslaap te kunnen houden. Sommige rosse vleermuizen blijven het hele jaar in dezelfde regio. De rosse vleermuis komt voor van Zuidwest-Engeland tot Midden-Azië en Zuid-Scandinavië tot Italië. Van de achttien soorten vleermuizen die Nederland telt, is de rosse vleermuis met een spanwijdte van veertig centimeter een van de grootste vleermuizen. Alleen de vale vleermuis is met 45 centimeter groter. Die grote vleugels komen goed van pas bij het langeafstandverhuisgedrag dat sommige rosse vleermuizen vertonen.

Langeafstandsvliegers

Een deel van de populatie rosse vleermuizen verhuist in het voor- en najaar naar een andere regio. Dit is vooral om de kou in de winter te ontwijken. Afstanden rond de 900 kilometer zijn gebruikelijk, maar sommige vleermuizen leggen wel 1600 kilometer af. Tijdens zo’n lange tocht vliegen ze soms tot 50 kilometer per nacht. De plek waar de winter wordt doorgebracht, is vaak hetzelfde. Bij vogels hangt de start van de terugreis vaak af van fitheid en vetreserves. Bij rosse vleermuizen rond de Alpen heeft onderzoek aangetoond dat vooral de weersomstandigheden, zoals windrichting en snelheid, de start bepalen.

Makkelijk scoren als je een partner zoekt

Het zijn vooral de vrouwtjes die migreren, en daarbij ook langere afstanden afleggen. Mannetjes migreren ook, maar doen dat minder vaak en minder ver. Dit heeft wellicht te maken met het feit dat de mannetjes deze periode aangrijpen om vrouwtjes te lokken om te paren (baltsen). Van de zogeheten baltsterritoria die de mannetjes in de zomer en het najaar innemen, wordt verondersteld dat deze gelinkt zijn aan de migratieroutes van de vrouwtjes. Mannetjes van sommige soorten vleermuizen, waaronder de rosse vleermuis, krijgen in de baltsperiode opgezette klieren in hun wangholtes. Die noemen we buccale klieren. Deze, soms extreem grote en wat onhandig uitziende verdikking, wordt gebruikt om geurstof op hun lijf en verblijfplaats te smeren. Een duidelijk voorbeeld van territoriaal gedrag. Daarover is dit filmpje gemaakt. 

(Onder)zoek mee naar overvliegende rosse vleermuizen

Het verschijnsel dat vleermuissoorten zoals rosse vleermuizen ver vliegen, toont aan dat ze zich niet houden aan menselijke landsgrenzen. Om de rosse vleermuizen te kunnen beschermen en onderzoeken, moeten alle landen waar deze soort voorkomt samenwerken. In augustus en september wordt de trek van rosse vleermuizen gevolgd door een internationaal onderzoek. Alle hulp is daarbij welkom. Meedoen is heel gemakkelijk. Het vraagt een inspanning van twee tellingen tussen 1 augustus en 30 september, gedurende een half uur. Alle details van de telling staan op de website van BatLife Europe.

Hoe herken je een rosse vleermuis?

De rosse vleermuis is een van de grootste soorten van Nederland. Zijn vacht is, zoals zijn naam al verklapt, diep roodbruin met een mooie glans. Combineer dit met zijn ferme oren, forse snuit en grote kraalogen en je krijgt een indrukwekkende verschijning. Het voedsel van de rosse vleermuis bestaat vooral uit tweevleugeligen, wantsen, kokerjuffers, kevers en nachtvlinders.

Opmerkelijk is dat de naam rosse vleermuis in Nederland niet altijd gebruikt is voor deze soort. In het verleden werd hij ’vroegvlieger’ genoemd. Rosse vleermuizen zijn vergeleken met andere soorten namelijk al heel kort na zonsondergang op zoek naar voedsel. Bij het uitvliegen gebruiken ze dan soms niet eens hun sonar, maar kunnen ze het prima af met zicht alleen. Door het vroege uitvliegen zijn ze op zwoele avonden soms tegelijk te zien met gierzwaluwen boven bijvoorbeeld een grote stadsvijver. Een prachtig schouwspel.

Meer informatie

• De herkenningskaart van de Zoogdiervereniging kan helpen bij het herkennen van deze en andere vleermuizen.
• Meer over het BatLife onderzoek vind je op de website van BatLife Europe.

Tekst: Erik Broer
Foto's: Erik Broer, Willem Adema