“Vermijd kaalkap van bossen om versnelde verzuring te voorkomen”

Een goede nutriëntenbalans is een belangrijk uitgangspunt bij duurzaam bosbeheer. Dit betekent dat het verlies van voedingsstoffen door houtoogst en uitspoeling uit de bodem niet groter mag zijn dan de toevoer van voedingsstoffen uit de lucht (depositie) en verwering van mineralen in de bodem. Op deze manier behoudt de bodem haar vruchtbaarheid.

Overleven op arme bodem

Uit nieuw onderzoek van Wageningen University & Research blijkt dat de depositie van stikstof en zwavel in Nederlandse bossen ongeveer anderhalf keer zo hoog is als in open landschappen. De stoffen hebben een verzurend effect op de bodem, waardoor schaarse voedingsstoffen zoals calcium, magnesium en kalium uitspoelen. Bossen compenseren dit verlies door een hoge toevoer van voedingsstoffen uit de lucht: dit gebeurt ongeveer twee keer meer dan in het open veld. Dat is meer dan gedacht en stelt bomen in staat om te overleven en te groeien, zelfs op zeer verarmde en verzuurde bodems.

Stikstof komt vrij bij houtkap

In deze bossen blijkt relatief weinig stikstof uit te spoelen naar het grondwater. Tot verrassing van de onderzoekers speelde niet alleen stikstof, maar ook de historisch opgebouwde hoeveelheid zwavel in de bodem nog steeds een belangrijke rol in de bodemverzuring. De lage uitspoeling van stikstof komt omdat stikstof daar in de afgelopen decennia in de bodem is vastgelegd. Maar wanneer bossen worden gekapt, komt veel van deze opgehoopte stikstof vrij door de versnelde afbraak van humus en spoelt het uit. Dit leidt tot versnelde bodemverzuring. Met de uitspoeling van stikstof en zwavel verdwijnen ook de schaarse voedingstoffen uit de bodem, met mogelijk negatieve effecten voor bosherstel na oogst.  

Bosexperiment

De studie is onderdeel van een bosexperiment dat gestart is in 2019. In dit experiment wordt ook gekeken naar de effecten van het klimaat (droogte, hittegolven) in relatie met bosbeheer op Nederlandse bossen. De genoemde resultaten over bosbeheer en de rol van voedingsstoffen zijn gedetailleerd beschreven in het proefschrift van Marleen Vos, die onlangs cum laude promoveerde aan WUR: "We moeten te intensieve houtkap, zoals bij kaalkap, vermijden om een tekort aan schaarse voedingsstoffen te voorkomen. Zo creëren we een gezondere toekomst voor deze bossen op arme, verzuurde bodems."

Meer informatie

• Het artikel 'Effecten van beheermaatregelen op de aanvoer en afvoer van nutriënten in Nederlandse bossen' is gepubliceerd in het Vakblad Natuur, Bos en Landschap.

Tekst: Marleen Vos; Frank Sterck; Wim de Vries; Jan den Ouden; Marcel Hoosbeek
Foto: Wageningen Environmental Research