In 1883 stierf een quagga (Equus quagga quagga) in ARTIS, Amsterdam. De zoektocht naar een nieuwe quagga was tevergeefs: deze merrie bleek de allerlaatste van haar soort te zijn. De quagga leefde op de Zuid-Afrikaanse vlaktes en had een uniek uiterlijk: zebrastrepen op de kop en hals vervaagden naar een roodbruine vacht. Pas veel later na de dood van de laatste quagga ontdekten onderzoekers dat de quagga geen aparte soort, maar een ondersoort van de steppezebra was.
Geschiedenis
Met de opkomst van boerenbedrijven in de negentiende eeuw werd het leefgebied van de quagga in Zuid-Afrika steeds kleiner. Europese kolonisten beschouwden de quagga als een concurrent voor landbouwgrond. Men heeft geprobeerd de quagga te temmen, maar dit bleek vanwege hun wilde aard onmogelijk. Het gevolg was een intensieve bejaging van het dier, ook voor huid en vlees. De ondersoort stierf vermoedelijk uit in het wild in de jaren 1870. Met de dood van de ARTIS-merrie was de quagga verdwenen. Na haar dood werd ze opgezet door Friedrich Kerz, een van de eerste professionele preparateurs. Via ARTIS kwam de opgezette quagga uiteindelijk terecht bij Naturalis.
Gevaarlijke klus
Becky Desjardins, senior preparateur bij Naturalis, staat nu voor een bijzondere taak: restauratie van de allerlaatste quagga. Destijds moest het opzetten snel gebeuren, vanwege het gebrek aan moderne vriezers, waardoor de quagga in kwetsbare toestand verkeerde. Om ongedierte te weren, gebruikte men het giftige arseen, en mogelijk ook kwik en lood. Om deze reden draagt Desjardins een gasmasker en beschermende kleding tijdens het restaureren.
Ode aan de quagga
De staldeuren van het oude verblijf zijn nog steeds te bewonderen in ARTIS-park. In de voormalige stallen zijn nu de kantoren van EAZA (European Association of Zoos and Aquaria) gevestigd. Deze organisatie, waarbij dierentuinen zoals ARTIS zijn aangesloten, zet zich in om bedreigde diersoorten te beschermen en uitsterven te voorkomen. Zo hoeven niet nog meer diersoorten het lot van de quagga te delen.
Belang van de collectie
Vóór de restauratie had de quagga een ereplaats in de collectietoren van Naturalis, tussen de andere topstukken. Naturalis bezit nog een mannelijke quagga, waarschijnlijk in het wild geschoten.
Het bewaren van diersoorten geeft inzicht in de biodiversiteit van vroeger en nu. Dankzij bewaarde quagga’s kon DNA-analyse bevestigen dat de quagga een ondersoort van de steppezebra is. De kennis over uitgestorven dieren draagt bij aan onderzoek om diersoorten beter te kunnen beschermen.
Meer informatie
- Deze zomer kun je de restauratie van deze quagga live bijwonen in Naturalis.
- Vanaf 30 augustus kan iedereen de gerestaureerde quagga bewonderen in het Allard Pierson Museum in Amsterdam, een eerbetoon aan deze bijzondere ondersoort.
Tekst: Wessel Broekhuis, ARTIS & Maud Brummans, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Paul Louis Steenhuizen, Stadsarchief Amsterdam; Getty Images; Ivona Spionjak, Naturalis Biodiversity Center