Geaderde kluifzwammen en Nonnenkapkluifzwammen bij elkaar in de berm van de A8

Bermen van snelwegen worden niet snel als bijzondere locatie voor paddenstoelen geaccepteerd. Sinds de ontdekking op 19 mei 2012 van circa vijftig ernstig bedreigde Geaderde kluifzwammen (Helvella fusca) langs de A8, is dat beeld gelukkig wat aan het veranderen. Er werden vanaf die datum niet alleen Geaderde kluifzwammen, maar ook de bedreigde Vingerhoedjes (Verpa conica) en Nonnenkapkluifzwammen (Helvella spadicea), en nog wel meer Rode lijstsoorten waargenomen. Er worden ook flink wat morieljes (Morchella spec.) waargenomen, maar om welke soorten het precies gaat is tot nu toe nog niet helemaal duidelijk.

Er hoort eigenlijk een uitgebreid onderzoek plaats te vinden naar bermen van snelwegen, maar dat is helaas nauwelijks mogelijk gebleken. Bermen van snelwegen zijn op de meeste plaatsen niet toegankelijk. Oorzaak van deze onverwachte paddenstoelenrijkdom is, naar wordt aangenomen, het zand van de bermen en de bomen en struiken die er staan. Het zand wat gebruikt is voor de aanleg van de meeste snelwegen die door de Zaanstreek lopen, is afkomstig van de plaatselijke aanleg van meertjes in recreatieterreinen. Het zand wat hier in de bodem zit, is zeer kalkrijk. Samen met de aanplant van bomen en struiken in de bermen, zoals populieren (Nonnenkapkluifzwam en Geaderde kluifzwam) en meidoorns (Vingerhoedjes), werden omstandigheden gecreëerd, die zeer gunstig bleken te zijn voor de genoemde zeldzame en kwetsbare paddenstoelen.

Betreden van snelwegbermen

Dit voorjaar belooft wat, want het aantal paddenstoelen dat de afgelopen week langs de A8 werd gevonden is, zoals het er momenteel uitziet, hoger dan in andere jaren. Het verschijnen van de genoemde soorten vond ook eerder plaats dan in andere jaren: namelijk op 5 april. De vroegste verschijning was tot nu toe op 20 april 2017. Het voorjaar van 2024 was dan ook de warmste sinds het begin van registratie door het KNMI. De vele regen van dit voorjaar zal ook een rol van betekenis hebben gespeeld.

De bermen waar het om gaat, zijn van zand, soms bedekt met een dunne, vruchtbare toplaag van enige decimeters dik. Ze zijn beplant met populieren en meidoorns, maar soms ook met andere loofboomsoorten. Paddenstoelen zoeken in de bermen van snelwegen is een hachelijke zaak. Bermen van snelwegen zijn vrijwel overal in Nederland verboden gebied. Het is er gevaarlijk en bijna geen mens heeft er iets te zoeken. Paddenstoelenzoekers hebben er echter wel degelijk iets te zoeken, maar zij mogen er ook niet komen. Het zou paddenstoelenzoekers ertoe kunnen brengen de snelweg over te steken met mogelijk nare gevolgen van dien.

Er is maar bitter weinig bekend over de paddenstoelen van dit immens grote biotoop. Slechts op een paar plaatsen, zoals in de Zaanstreek, kunnen delen van snelwegbermen zonder gevaar worden bereikt. Die plaatsen zijn alleen bekend bij een klein groepje mensen, waaronder een aantal paddenstoelenliefhebbers uit de Zaanstreek. Soms loopt er een fietspad langs een snelweg en is het mogelijk een berm vanaf het fietspad te onderzoeken. Ook daar worden bijzondere soorten aangetroffen!

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer