Toevallige ontmoeting leidt tot actieplan vliegend hert

Zomer 2022, kwart voor negen ’s avonds. De zon gaat al bijna onder. Beeldend kunstenaar Boudewijn Corstiaensen wandelt zonder haast door de verlaten botanische tuin van Park Brakkenstein in Nijmegen. Een prachtige zomeravond. Een windstille avond bovendien, dus als er iets beweegt in het gras, is zijn aandacht meteen getrokken. Corstiaensen blijft staan, zijn ogen speurend naar de verstopte hagedis of pad. Dan wandelt er een flinke kever uit de berm, het ‘gewei’ fier vooruit. Een volwassen vliegend hert.

Corstiaensen heeft er nog nooit een gezien en is meteen onder de indruk. Want vliegend herten worden groot, tot wel 9 centimeter lang. Corstiaensen dankt zijn vooruitziende blik en vist een camera uit zijn tas. Leuk om een plaatje naar de krant te sturen.

Of zou hij meer kunnen doen?

Wat volgt is een tocht langs allerlei beheerders, ecologen en andere deskundigen. Boudewijn Corstiaensen blijkt een onvermoeibaar netwerker. Hij zoekt contact met provincie en gemeente, doet navraag bij insectenkenners. Een balletje dat sindsdien niet meer gestopt is met rollen.

Verborgen bestaan

Vliegend herten leven een verborgen bestaan. Als larve zitten ze jaren weggestopt in hout dat aangetast is door de witrotschimmel, met name rottend eikenhout. Eenmaal volwassen zoeken de dieren een partner en is het leven na één bovengronds seizoen alweer voorbij. De meeste mensen hebben Neerlands grootste kever dan ook nog nooit ontmoet.

Terwijl het voor het vliegend hert zo belangrijk is dat het niet vergeten wordt. Beheerders geven oude eiken zelden de kans weg te kwijnen. Daardoor zijn vliegend herten zeldzaam: alleen in Zuid-Limburg, op de Veluwe en in Overijssel vind je populaties. En dus hier, in Nijmegen.

De biodiversiteit staat overal onder druk. Dat is kwalijk voor de robuustheid van ecosystemen en de gezondheid van onze eigen leefomgeving. De provincie Gelderland vindt het daarom belangrijk de soortenrijkdom te behouden en vergroten.  De provincie had al beleid voor behoud van de populatie vliegend hert in Natura 2000-gebied. Voor maatregelen buiten Natura 2000-gebied was dat beleid er nog niet. Het vliegend hert is een inheemse soort waarvoor de provincie zich verantwoordelijk voelt. Dus als Boudewijn Corstiaensen aanklopt met de vraag: 'Kunnen we iets doen voor deze mysterieuze soort?' vraagt de provincie adviesbureau Natuurbalans om een vooronderzoek en een actieplan.

Olievlek wordt groter

Dat actieplan is inmiddels verschenen en, met dank aan Corstiaensen, op menig bureau beland. Ook op dat van Museumpark Oriëntalis, waar het vliegend hert al af en toe waargenomen werd. Beheerder Maarten Nouwens is inmiddels hard aan de slag met het aanleggen van broedstoven en het aanplanten van eiken, dankzij subsidie van de provincie. “Dat is natuurlijk ook voor andere dieren interessant. Het vliegend hert spreekt tot de verbeelding en kan een icoon zijn voor natuurbescherming.”

Nouwens werkt niet in zijn eentje in het museumpark van 44 hectare. Wekelijks komt er een groep jongeren vanuit het speciaal onderwijs de handen uit de mouwen steken. Een groep vrijwilligers is er op woensdag een halve dag. “Als park hebben we ook weer een netwerk, samen kunnen we er iets van maken”, zegt hij. En zo groeit de olievlek.

Vliegend hert kan Nijmeegse icoon worden

Ondertussen droomt stadsecoloog Joep van Belkom over de eerste waarneming in een tuin. “Dat zou te gek zijn.” De kunst: steeds meer plekken natuurlijk inrichten en met elkaar verbinden, zodat door heel Nijmegen een netwerk ontstaat. Het vliegend hert kan dan meteen een vliegwiel worden voor biodiversiteit in het algemeen. “Ik denk dat we nog veel winst kunnen halen in de communicatie. Hoe kun je mensen meekrijgen om tuinen groener in te richten? Vliegend hert is een geweldige soort om te communiceren, hij heeft een bepaalde zeldzaamheid en is er maar kort in het jaar. Dat spreekt tot de verbeelding. Je kunt er ook een heel mooi verhaal aan koppelen. Alle steden lijken op elkaar: heel veel soorten die hier voorkomen, vind je ook in Amsterdam. Met vliegend hert is dat niet zo. Het is dus onze plicht om er zorg voor te dragen.”

En Boudewijn Corstiaensen? Ook die is nog lang niet klaar met het vliegend hert. Hij ontwierp een kunstpostzegel om de stem van het vliegend hert te verspreiden en brainstormt met Maarten Nouwens over een tentoonstelling.

In een stad waar de Romeinen tweeduizend jaar geleden zijn kop al als amulet gebruikten, lacht de toekomst het vliegend hert zo langzamerhand weer toe.

Meer informatie

• Blog van Boudwijn Corstiaensen op Mijnbrakkenstein.nl.
• De postzegels zijn te gebruiken en worden uitgebracht als limited edition, neem voor meer informatie contact op via: b.corstiaensen@planet.nl.

Tekst: provincie Gelderland, met dank aan Boudewijn Corstiaensen, Maarten Nouwens en Joep van Belkom
Foto’s: Boudewijn Corstiaensen