Hoge nood bij hoogwater, voor mens en bever

Eens in de zoveel tijd krijgen we te maken met ‘hoogwater’. Dit ontstaat door een combinatie van grote regenval in Nederland en de rest van Europa en een met water verzadigde grond, waardoor onze rivieren volstromen. De dijken en uiterwaarden beschermen ons tegen al dit water, maar de bever wil ook graag droog zitten. Dit gaat niet altijd even goed samen.

Bevers en hoogwater

Er leven inmiddels bevers langs alle grote rivieren in Nederland en bij veel regionale waterlopen. Tijdens periodes van hoogwater kunnen de beverholen en -burchten langs oevers vollopen. Bevers leven grotendeels in het water, maar toch hebben ze droge plekken nodig. Wanneer hun holen of burchten overstromen, gaan ze dan ook op zoek naar hoge, droge en beschutte plekken zoals een boom of een natuurlijk vlot.

Het aantal beschikbare vluchtplaatsen staat op het moment niet in verhouding tot het groeiende aantal bevers. Dit komt onder andere door rivier-verruimende projecten. Wanneer er te weinig hoogwatervluchtplaatsen beschikbaar zijn of het hoogwater lang aanhoudt, is er een kans dat bevers de dijk in vluchten en daar nieuwe holen graven. Dit brengt schade met zich mee en kan de dijken instabieler maken. In het ergste geval kunnen de dijken zelfs doorbreken.

Beverpatrouille

Het afgelopen jaar hebben waterschappen Rivierenland, Aa en Maas, Drents Overijsselse Delta en de Zoogdierverenging een werkgroep opgericht om te onderzoeken of ‘beverpatrouilles’ een goede methode zijn om beverschade tijdens hoogwater te identificeren. Een beverpatrouille loopt gedurende hoogwater de dijken langs en kijkt naar beveractiviteit en mogelijke plekken waar bevers in de dijk kunnen gaan graven.

De afgelopen weken is bevercoördinator Kees Schep van waterschap Rivierenland druk in de weer geweest met het hoogwater en deze nieuwe beverpatrouille. Samen met zijn collega’s is hij bijna dagelijks de dijken op geweest op zoek naar beveractiviteit. Waterschap Rivierenland heeft 500 kilometer aan dijken en veel bevers in het gebied, dus dit is geen makkelijke klus.

De beverpatrouille wordt bij voorkeur in het donker uitgevoerd met een warmtecamera. Overdag zijn bevers moeilijker om te zien omdat ze dan in de uiterwaarden zitten, in hun holen of in de dijk. Daarnaast zijn bevers vooral in het donker actief. Door in de avond of vroege ochtend te patrouilleren, worden de locaties in kaart gebracht waar mogelijk wordt gegraven. Overdag kan op deze locaties het dijklichaam worden geïnspecteerd. De beverpatrouille heeft als doel om graverij al in een vroeg stadium op te sporen.

“Of de beverpatrouille succesvol is, is nog lastig te zeggen, maar het geeft ons in ieder geval al interessante informatie over zowel het effect van hoogwater op het gedrag van bevers, als de uitvoering van deze beverpatrouilles”, geeft Kees aan. Bij de patrouilles moet rekening worden gehouden met verschillende aspecten, zoals het moment van inspectie. Er was merkbaar meer beveractiviteit wanneer er van 20:00 tot 00:00 uur werd gepatrouilleerd, vergeleken met 16:00 tot 20:00 uur. “Mogelijk doordat er dan nog veel gebeurt op de dijken, zoals auto’s die langsrijden of mensen die de hond uitlaten.”

De beverpatrouilles zijn nog volop in ontwikkeling. Er moet niet alleen worden gekeken naar de momenten waarop de patrouilles het beste kunnen worden uitgevoerd, maar ook naar hoe lang en waar er moet worden gepatrouilleerd en in welke fase van het hoogwater. Doordat meerdere waterschappen deze beverpatrouilles nu testen, kan de methode verder worden beoordeeld en ontwikkeld.

Innovatief onderzoek

Een mooie bijkomstigheid van beverpatrouilles is dat er ook kan worden gezien waar vluchtplaatsen voor bevers aanwezig zijn of waar deze mogelijk nodig zijn. Deze informatie is handig voor het innovatieve onderzoek naar alternatieve vluchtplaatsen, de zogenaamde ‘hoogwatervluchtplaatsen’. Dit onderzoek wordt door de Zoogdiervereniging in samenwerking met de waterschappen, Rijkswaterstaat en ProRail uitgevoerd.

Op dit moment wordt er gewerkt aan een prototype voor een drijvende hoogwatervluchtplaats. Dit is een vlot dat op het water ligt waar bevers droog kunnen schuilen. Het streven is om dit jaar de eerste artificiële drijvende hoogwatervluchtplaats in de natuur te testen. Het is de bedoeling dat deze vluchtplaatsen in de toekomst schade door bevers bij hoogwater voorkomen en de bevers helpen het hoogwater veilig te doorstaan.

Meer informatie

• Houd Kenniscentrum Bever in de gaten om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van beverpatrouilles en hoogwatervluchtplaatsen.

Tekst: Marloes Leeflang, Zoogdiervereniging
Foto’s: Kees Schep; Peter Venema, Waterschap Rivierenland