Inheemse planten: tongvaren

Ook voor het stoepplantjesonderzoek hoeft u de tongvaren (Asplenium scolopendrium) niet te melden: het is wel een stadsplant maar zeker geen stoepplant. Alleen voor Leidse kinderen telt hij mee. Zij speuren in de stad naar zeven wilde stadsbewoners onder het motto ‘zoek de zeven soorten’.

Slaap

Dat valt nu niet mee. Van die zeven soorten zijn egel en rosse vleermuis inmiddels als het goed is in diepe slaap, de tureluur trok fijn naar het zuiden. Het bruin zandoogje overwintert als jonge rups, verstopt in een polletje gras; de bloedrode heidelibel heeft z'n eitjes diep in de modder verstopt in afwachting van warmere tijden. Van de zeven Leidse soorten zijn er twee nog present: de huismus en de tongvaren. Voor de huismus is een wandelingetje voldoende, u komt vast ergens zo'n gezellig, honkvast tjilpend groepje tegen. Maar nu de tongvaren. Speurende kinderen worden een beetje geholpen: bij de Leidse Hortus staat een wardse kist gevuld met tongvarens direct naast de ingang, om te voorkomen dat speurende jeugd in het water van het Rapenburg belandt. Sowieso handig dat je in botanische tuinen de planten wat makkelijker kan vinden. Kijk hier in welke tuin de varen te vinden is.

Zekerheid

Wie denkt een tongvaren te zien krijgt gemakkelijk zekerheid. Tongvaren is de enige inheemse varen met ongedeeld, gaafrandig blad. Die bladeren rollen zich af zoals we dat van varenblad gewend zijn, van een propje naar een vraagteken en tenslotte het gestrekte glanzende blad, tot wel veertig centimeter lang. De sporenhoopjes staan in lijntjes aan de onderzijde. Tongvaren is in de natuur niet algemeen, in de stad zie je hem steeds vaker. Hij houdt van stikstof, van het zachte stadsklimaat en er zullen vast de nodige sporen wegwaaien uit tuinen, want de varen wordt ook gekweekt. Vandaag, zondag 24 december, kunt u nog genieten van de varens in de Leidse Hortus: er is een mooie collectie buiten, bijgehouden door de vrijwilligers van de Nederlandse Varenvereniging, en er is een mooie collectie tropische varens. Hier kunt u op soort zoeken. Vanaf morgen is de Leidse Hortus een weekje dicht, tot en met nieuwjaarsdag. Maar in die tijd heeft u vermoedelijk ook de handen vol aan de Eindejaars Plantenjacht, en geen oog voor varens.

Fijne dagen!

Meer informatie

• Vanaf 2 januari 2024 is de Leidse Hortus weer open. Andere tuinen hebben een langere wintersluiting, speciale openingsdagen rond de kerst of juist extra evenementen.
• Botanische tuinen in Nederland

Tekst: Hanneke Jelles, Hortus botanicus Leiden
Foto's: KU Leuven; Hanneke Jelles; Dr. Thomé's Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz