Koereigers, steltkluten en hoppen: zeldzame broedvogels in 2023

Het jaar 2023 bracht landelijk een aantal opmerkelijke broedgevallen en territoria voort. Hieronder een eerste overzicht van bijzondere meldingen uit het Meetnet Broedvogels (onderdeel van het NEM) van Sovon aangevuld met onder meer informatie via werkgroepen (zoals Zeearend, Oehoe, Bijeneter), Waarneming.nl, Dutchbirding.nl, Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Deltamilieu Projecten. Niet alle gegevens zijn al geverifieerd. Het volledige overzicht verschijnt komend jaar in de jaarrapportage van de broedvogels van 2023.

Recordaantallen van de steltkluut

Met zeker 148 broedparen was het een absoluut recordjaar voor de exotisch uitziende steltkluut. Hierbij verbleken de aantallen uit de topjaren 2021 en 2022 (respectievelijk 81 en 82 broedparen). Zeeland (43 paren) en Drenthe (27 paren) waren hofleveranciers met bijna de helft van de broedvogels. Kleinere aantallen werden gezien in Flevoland (17), Zuid-Holland (15), Friesland (14), Groningen (12), Utrecht (8), Noord-Holland (5), Noord-Brabant (5), Overijssel (1) en Gelderland (1). Bijna elke provincie had dus zijn eigen broedende steltkluten.

Reigers scoren goed

In 2021 broedde de koereiger voor het eerst succesvol in ons land in De Wieden (Overijssel). Ook in 2022 (drie nesten) en 2023 (vier nesten) vlogen daar jongen uit. Op een eiland in het Hollandsch Diep (op de grens van Noord-Brabant en Zuid-Holland) werd op 10 juni een niet vliegvlugge koereiger gekleurringd door de Werkgroep Lepelaar, een primeur voor Nederland. Op het moment van ringen waren er nog twee andere paartjes aanwezig in de kolonie.

De fraaie, maar stiekeme woudaap had afgaande op het totaal van 36 territoria een relatief goed jaar met meldingen uit Groningen (5), Drenthe (2), Overijssel (2), Gelderland (8), Utrecht (3), Flevoland (1), Noord-Holland (3), Zuid-Holland (8), Zeeland (1), Noord-Brabant (1) en Limburg (2). Het totaal ligt boven het niveau in de recente ‘topjaren’ 2021 en 2022.

Bijzonder jaar voor de hop

Het jaar 2023 werd een heel bijzonder jaar voor de hop. Voor het vierde jaar op rij broedden er hoppen in ons land. Het enige andere geval in deze eeuw stamt uit 2012 (De Hamert, Limburg). Recente broedgevallen vonden plaats in de Amsterdamse Waterleidingduinen (2020), Noord-Limburg (2021) en het Leenderbos en elders in Noord-Brabant (2022). Het totaal aantal territoria is duidelijk toegenomen van nul tot één per jaar tussen 2000 en 2009 naar vijf in 2022. In 2023 werden negen territoria gemeld waarbij vier zekere broedgevallen. Er vlogen twee tot drie jongen uit op twee plaatsen op de Veluwe, drie in het oosten van Noord-Brabant en ook een broedgeval met minstens één jong in Limburg was succesvol. Territoria werden daarnaast nog bekend uit Limburg (3), de Achterhoek (1) en Zeeland (1) maar zonder duidelijke aanwijzingen voor een broedpoging.

Niet alleen maar goede berichten

Het is niet alleen maar hosanna in de vogelwereld. Het was bijvoorbeeld een extreem slecht jaar voor de kwartelkoning met alleen meldingen uit Groningen van drie territoria, twee in Drenthe, twee in Overijssel, één in Friesland en in Noord-Brabant ook één. Een absoluut diepterecord voor deze heimelijke nachtvogel.

Op de website van Sovon Vogelonderzoek Nederland staat het complete overzicht van alle zeldzame broedvogels van 2023. Tot slot willen we graag alle vrijwillige en professionele tellers, districtscoördinatoren, soortwerkgroepen en terreinbeheerders hartelijk bedanken voor hun telinspanningen.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Harvey van Diek (leadfoto: hop)