Natuurjournaal 21 november 2023

Als dikke puisten zitten echte tonderzwammen stevig vast op de stam van berken en beuken. Het is parasiet, die toeslaat als een boom verzwakt is. De paddenstoel groeit rustig een paar jaar door op de boom, die door witrot steeds verder verzwakt. Als de boom dood is en omvalt, gaat de tonderzwam verder met het opeten van het dode hout. Tenzij er iemand met de zwam vandoor gaat. Larven van verschillende soorten kevers en sluipwespen leven in de tonderzwam, en eten binnenin van het vruchtvlees. Vroeger was het ook voor mensen een nuttige paddenstoel. Het vruchtlichaam van jonge exemplaren werd vroeger gebruikt als tondel, dat vroeger dan ook tonder heette. De hoed van de tonderzwam zelf is juist heel vuurbestendig, handig bij bosbranden.

De meeste naaldbomen zijn wintergroen, maar niet allemaal. De Europese lork of lariks begint geel te verkleuren. De naalden, die in plukjes op de takken staan, vallen af in de winter. De lork is een bergbewoner uit de Alpen, die in Nederland, net als de Japanse lork, in bossen en parken is aangeplant. Dat ze de naalden laten vallen, heeft met winterse kou in de bergen te maken. Als in de winter de zon schijnt, verdampen de naalden water. Maar uit de bevroren grond kunnen de wortels geen water opzuigen, waardoor de boom zou doodgaan van de dorst. Andere naaldbomen gaan verdamping tegen door een wasachtige laag op de naalden. Zie je in de winter een kale naaldboom, dan zou het zomaar eens een lork kunnen zijn. Let op de kleine kegels, de rijpe zijn donkergrijs tot zwart.

Tekst: Nienke Lameris, Nature Today
Foto’s: Jan Nijendijk, Saxifraga; Andrey Zharkikh, Flickr