Razende ratten: het probleem van eilandratten

Er is misschien geen soort die zo wijdverbreid is als de rat. Deze knaagdieren werden onbedoeld door menselijke activiteit in de Nederlandse Cariben geïntroduceerd. Deze activiteiten gaan terug tot het vroege koloniale tijdperk toen schepen goederen en onbewust ook ratten naar deze kusten brachten. Zonder natuurlijke roofdieren en overvloedige voedselbronnen, pasten ratten zich snel aan en vermenigvuldigden ze zich, wat leidde tot een ecologische onevenwichtigheid met verstrekkende gevolgen.

Ecologische effecten

Een van de belangrijkste effecten van ratten in de Nederlandse Cariben is hun onstilbare honger naar vogeleieren. Veel lokale vogelsoorten, zoals de endemische roodsnavelkeerkringvogel en verschillende soorten beschermde sterns nestelen op de grond, waardoor hun eieren zeer kwetsbaar zijn voor predatie.

De gevolgen van rattenpredatie op vogeleieren zijn veelzijdig. Ten eerste wordt het voortplantingssucces van vogelsoorten verstoord, wat leidt tot populatieafname en – in extreme gevallen – lokale uitsterving. Vogels die hun eieren of jongen verliezen, broeden minder vaak in hetzelfde seizoen, wat het herstel van de populatie belemmert. Het verlies van vogelsoorten tast niet alleen de natuurlijke schoonheid van de eilanden aan, maar verstoort ook het delicate ecologische evenwicht.

Naast de directe invloed op vogelpopulaties, heeft het verlies van eieren als gevolg van predatie door ratten trapsgewijze effecten op het bredere ecosysteem. Vogels spelen een cruciale rol als bestuivers, zaadverspreiders en roofdieren van insecten. Wanneer vogelpopulaties afnemen, wordt de natuurlijke dynamiek verstoord. Dat leidt tot een onevenwichtigheid in de reproductie van planten, veranderingen in insectenpopulaties en veranderde voedselketens.

Ziekteverspreiders

Deze knaagdieren zijn ook beruchte dragers van ziekten. Vanwege hun neiging om in afval en rioolwater te leven, in combinatie met hun zeer mobiele aard, kunnen urine, uitwerpselen en beten van ratten een breed scala aan ziekten overdragen. Daaronder zijn leptospirose, hantavirus, salmonellose en rattenbeetkoorts. Ratten kunnen ook teken, mijten en vlooien bij zich dragen, die potentiële ziekteverspreiders zijn voor zowel mens als lokale dierenpopulaties.

De invloed beperken

Natuurbeschermingsorganisaties en lokale parkautoriteiten onderkennen de urgentie van de situatie en hebben initiatieven genomen om de invasieve rattenpopulaties in Caribisch Nederland te bestrijden. Voorbeelden van lokale initatieven zijn het Rodent Control Project van het Caribisch Nederlands Wetenschappelijk Instituut uit 2017 op Sint Eustatius en onderzoek op Saba om de effecten van ratten op lokale vogelpopulaties beter te begrijpen. Deze projecten zijn gericht op het uitvoeren van een complete aanpak die onderwijs, habitatbeheer en gerichte programma's voor de uitroeiing van ratten combineert.

DCNA

De  Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) ondersteunt wetenschapscommunicatie en outreach in de Nederlandse Caribische regio door natuurgerelateerde wetenschappelijke informatie breder beschikbaar te maken via onder andere de Dutch Caribbean Biodiversity Database, DCNA's nieuwsplatform  BioNews en de pers. Dit artikel bevat de resultaten van verschillende wetenschappelijke onderzoeken, maar de onderzoeken zelf zijn geen DCNA-onderzoeken. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. DCNA is niet aansprakelijk voor de inhoud en de indirecte gevolgen die voortvloeien uit het publiceren van dit artikel. 

Tekst: DCNA
Foto's: Joshua J. Cotten (leadfoto: rat); Michiel Boeken; Christine McCall