Rifhaaien lopen veel groter risico op uitsterven dan eerder gedacht

De vijf belangrijkste haaiensoorten die op koraalriffen leven – grijze rifhaai, zwartpuntrifhaai, witpuntrifhaai, verpleegsterhaai en Caribische rifhaai – zijn wereldwijd met gemiddeld 63 procent procent afgenomen. Dat concluderen wetenschappers na een vijfjarig internationaal onderzoek dat wordt gefinancierd door de Paul G. Allen Family Foundation. De resultaten werden vorige week in Science gepubliceerd.

“Deze studie geeft een goed beeld van de afname van de populatie van rifhaaien wereldwijd vanwege het zeer grote aantal riffen en landen dat is onderzocht," aldus Twan Stoffers, onderzoeker binnen de Aquacultuur en Visserij groep van Wageningen University & Research. HIj is een van de vele onderzoekers die meegewerkt heeft aan deze grootschalige studie. "De resultaten van deze studie vertellen ons dat het probleem voor haaien op koraalriffen veel groter is dan iedereen dacht."

De resultaten van dit nieuwste onderzoek, dat meer dan 22.000 uur aan videobeelden omvat van onderwater video-opnames in 391 riffen in 67 landen en gebieden, geven aan dat wereldwijde overbevissing de belangrijkste boosdoener is die rifhaaien richting uitsterven drijft.

Haaien en roggen komen oorspronkelijk veel voor in tropische koraalriffen. Naarmate deze riffen zwaarder worden bevist, raak je zowel haaien- als roggensoorten kwijt, afhankelijk van de omvang van de visserij en de methodes die gebruikt worden. Vaak wordt een rif met verhoogde visserijdruk gedomineerd door roggen, wat kan leiden tot een verstoring van het voedselweb. Het verlies van haaien kan ook gevolgen hebben voor de algehele gezondheid en functie van het ecosysteem van koraalriffen.

Hoewel overbevissing en slecht management van riffen in verband worden gebracht met de afwezigheid van haaien en roggen, komen ze nog steeds veel voor in beschermde mariene gebieden (MPA's) en op riffen waar het vissen op haaien verboden of sterk gereguleerd was, blijkt uit dit onderzoek. Stoffers verduidelijkt: "Dit zie je onder andere in Caribisch Nederland, waar de territoriale wateren en dus de riffen rondom Bonaire, Saba en St. Eustatius een MPA zijn. Juist hier worden nog relatief veel haaien en roggen aangetroffen. Ook wordt hier van oudsher weinig gevist op deze soorten, wat ervoor kan zorgen dat in deze studie Caribisch Nederland nog best aardig scoort als het gaat om het voorkomen van haaien en roggen.” 

De eerste resultaten van dit onderzoek werden eerder al gebruikt om de status van vier van de genoemde haaiensoorten aan te passen naar meer bedreigde categorieën op de Rode Lijst van de International Union for the Conservation of Natures (IUCN). Ze werden ook gepresenteerd tijdens de meest recente Conference of the Parties of the Convention tijdens de International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES), waardoor wereldregeringen het baanbrekende besluit konden nemen om de handel in deze en meer dan 50 andere haaiensoorten beter te reguleren.

"Dit betekent dat er geen handel mag plaatsvinden vanuit landen waar de vangst van de soort een bedreiging vormt voor het voortbestaan ervan," aldus Stoffers. “Onze studie kan worden gebruikt om vast te stellen in welke landen dergelijke vangsten schadelijk zouden zijn. We moeten nu reageren om het wereldwijd uitsterven van haaiensoorten te stoppen."

Meer dan 150 onderzoekers en meer dan 120 instituten wereldwijd, waaronder Wageningen University & Research, hebben bijgedragen aan dit onderzoek.

Meer informatie

• Het artikel Widespread diversity deficits of coral reef sharks and rays verscheen vorige week in Science.

Tekst: Wageningen Marine Research
Foto: Twan Stoffers, Wageningen Marine Research