Natuur op de stoep: sterretjes op steen

Gewoon muursterretje (Tortula muralis) heeft kleine, smalle blaadjes. Die hebben een tot bovenaan omgerolde rand en een glashaar aan de afgeronde top; die glashaar kan tot wel meer dan een derde keer zo lang zijn als het blaadje. Als het vochtig is, zijn de blaadjes vlak en groen, maar bij droogte krullen de blaadjes in elkaar, en verkleurt het mos van blauw- naar grijsgroen. 

Spits huikje

Een pol gewone muursterretjes draagt in de zomer veel kapsels, elk op een tot twee centimeter lange, meestal rode steel. Het is een topkapselmos, dat wil zeggen dat de steel met het sporenkapsel bovenaan het mosplantje zit. De kapsels zijn vrij lang en smal, met een spits huikje. Het meest bijzondere aan dit mos is de krans van uitzonderlijk lange peristoomtanden – te zien bovenaan het geopende kapsel – die ervoor zorgen dat de sporen niet allemaal tegelijk op een kluitje uit het kapsel vrijkomen. De hele bundel is gedraaid en sluit zo de opening van het kapsel bijna af, een hele effectieve zeef. Dat is zelfs met het blote oog te zien.

Dubbelganger

Op stenige en zonnige plekken is meestal ook zijn dubbelganger, het gewoon muisjesmos, te vinden. Alleen dat is nooit zo mooi groen, heeft vaak vertakte plantjes, en daarbij zijn de glasharen aan de versmalde bladtoppen veel opvallender. Ook de kapsels zijn anders: ze zijn meer eivormig, als ze jong zijn met een gebogen steel, en ze hebben korte peristoomtanden. Verschillen te over, zou je zeggen, maar de meeste zijn alleen makkelijk met een loep te zien. Echte mossenkenners hebben er altijd eentje bij de hand!

Flora Batava

In de Flora Batava, waarvan afgelopen vrijdag de heruitgave verscheen, staat het gewoon muursterretje (Tortula muralis), op dezelfde plaat afgebeeld als het boomsterretje (Syntrichia laevipila). Ze behoren tot verschillende geslachten in dezelfde familie, de kleimosfamilie (Pottiaceae). Zo zie je maar weer dat de Nederlandse naam niet alles zegt: deze soorten sterretjes groeien niet op klei, en het ene sterretje is het andere niet. Wel groeit het muursterretje meest op steen en soms op bomen. Het boomsterretje, een iets minder algemene soort, groeit juist meestal op bomen en soms op muren en daken.

De afbeeldingen in de Flora Batava zijn trouwens niet zo nauwkeurig als de prachtige foto’s van de website van de British Bryological Society.

Tekst: Gerda van Uffelen, Hortus botanicus Leiden
Foto's: British Bryological Society (leadfoto: gewoon muursterretje in droge toestand met dichte kapsels); Gerda van Uffelen; Flora Batava