Week van de Muurleeuwenbek, de vrolijke noot onder de muurplanten

Veel plantenliefhebbers zullen Muurleeuwenbek van verre herkennen. Onmiskenbaar zijn de weelderige plakkaten met zachtpaarse bloemen en klimopvormige, vlezige en glanzende bladen die allebei met lange stengels aan de hoofdstengel bevestigd zijn. In zeldzame gevallen zijn de bloemen wit, maar wel hebben ze allemaal midden op de onderlip van de bloem een okergele vlek. Vanuit de knopen op de hoofdstengels groeien wortels die zich aan het oppervlak vastzetten. Zo kan de plant veilig grote plakkaten vormen die hele stukken muur of rots bedekken.

Handige hulp bij voortplanting en verspreiding

Na de bloeitijd kromt de bloemsteel zich van het licht af zodat de zaden in kleine holten en spleten kunnen vallen. Wat een mooi mechanisme om het nageslacht een vliegende start te geven! De zaden hebben een zogenoemd mierenbroodje. Dat is een oliehoudend en koolhydraatrijk 'extraatje' aan het zaad dat mieren graag aan hun larven voeren. Tijdens het slepen van de zaden verliezen ze ook weleens wat. Een heel slim mechanisme, want zo spant Muurleeuwenbek mieren mooi voor haar karretje om de zaden naar elders te brengen.

De grootste hulp in de verspreiding dankt Muurleeuwenbek echter aan plantenliefhebbers die al eeuwen met zaden en planten aan het zeulen zijn. Want hoewel Muurleeuwenbek nu wijdverspreid door Europa voorkomt, komt ze oorspronkelijk uit het noorden en midden van Italië en westen van de Balkan. Plantenliefhebbers hebben de plant over de rest van Europa verspreidt en in het begin van de 17^e eeuw bereikte Muurleeuwenbek ons land. Al snel na haar intrede op Nederlandse grond werd ze beschreven in Dodoens’ Cruydt-boeck uit 1644: “De neerstigheydt van de cruydtbeminners heeft dit cruydt hier te lande seer vermeninghvuldigt : ende naementlijck te Delft in Hollandt is ’t door den hooghgeleerden D. Willem vander-Meer so ghemeyn ghemaeckt, detter nauws brugghe oft eenigh stadtsghebouw oft oude moeragie en is, ten is daer mede cierlijck bekleedt. Dies het metter tijdt voor een inlandtsch ghewas sal moghen ghehouden worden.” Heden ten dage komt Muurleeuwenbek in vrijwel heel Nederland voor en is zij niet meer uit ons straatbeeld weg te denken.

Nederlandse muren bij gebrek aan rotsen

De naam Rotsleeuwenbek zou meer gepast zijn, omdat de plant in het gebied van oorsprong tussen de rotsen groeit. Bij gebrek aan rotsige bodems in Nederland doet de plant het ook bijzonder goed in stenige ondergronden en dan met name in ietwat vochtige omstandigheden. Muurleeuwenbek is een lichtminnende plant, maar is gevoelig voor uitdroging in de volle zon. Op (gedeeltelijk) beschaduwde plekken, onder lekkende regenpijpen en dakgoten of in vochtige (kade)muren kan zij prima gedijen. Muurleeuwenbek kent haar grootste bekendheid van oude binnensteden, maar kijk ook eens rond op begraafplaatsen en tuinen. Zelfs in nieuwbouwwijken kan zij veelvuldig voorkomen. En wees ook niet verbaasd als je haar tegenkomt langs het spoor of op waterkerende dijken.

Meedoen aan onderzoek naar Muurleeuwenbek?

Word jij ook zo vrolijk van Muurleeuwenbek? Wil je meer leren over muurplanten? Overweeg dan mee te doen met de tuintelling of het Meetnet Muurplanten.

Tuintelling
Doe jij al mee met de tuintellingen? Met het doorgeven van de flora en fauna uit jouw tuin of balkon draag je bij aan de kennis van de biodiversiteit van onze tuinen. Meld je aan via Jaarrondtuintelling.nl. 

Meetnet Muurplanten
Wil je dankzij dit natuurbericht meer leren over muurplanten? Download dan de zoekkaart muurplanten (pdf: 3,8 MB) en monitor een of meer muren bij jou in de buurt voor het Meetnet Muurplanten. Er gaat een muurplantenwereld voor je open!

Tekst: Leonie Tijsma & Baudewijn Odé, FLORON en SoortenNL
Foto’s: Ton Denters (leadfoto: muurleeuwenbek); Adrie van Heerden; Hans Hillewaert; Willie Riemsma