Het schubdier, het meest illegaal verhandelde zoogdier

Wat is een schubdier eigenlijk?

Het schubdier is een zoogdier, het enige zoogdier dat uit de evolutie gekomen is met schubben. Die schubben liggen als dakpannetjes over elkaar en beschermen het dier tegen vijanden: hij rolt zich bij gevaar net als een egel op tot een bal.

De Engelse naam is pangolin, en ze worden ook wel ‘geschubde miereneters’ genoemd. Schubdieren eten namelijk alleen mieren en termieten die ze oplikken met hun lange, plakkerige tong. Die tong is bij sommige pangolins langer dan hun lijf. Schubdieren hebben geen tanden en zien slecht, maar ze kunnen goed ruiken en horen. Ze leven altijd alleen, behalve in de paartijd en als ze een jong hebben. Er zijn acht soorten pangolins: vier in Afrika en vier in Azië. 

Wat is er aan de hand met het schubdier?

Schubdieren zijn de meest illegaal verhandelde zoogdieren van de wereld. In tien jaar tijd zijn meer dan een miljoen schubdieren illegaal uit het wild gehaald. Er is enorme vraag naar in Azië. Het vlees wordt daar gezien als een delicatesse en de schubben worden gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunst. Veel Aziatische mensen geloven dat de schubben geneeskrachtig zijn. Ze zouden je genezen van astma en reuma.

Werken de schubben echt als medicijn?

Er is geen overtuigend wetenschappelijk bewijs gevonden dat de schubben een geneeskrachtige werking hebben. Die schubben zijn net als onze nagels van keratine. De hoorn van een neushoorn is eveneens van keratine en ook daarvan geloven veel Aziatische mensen dat hij ziektes kan genezen. En ook daar is geen medisch bewijs voor.

Hoe erg is het met de bedreigingen van het schubdier?

Alle acht soorten schubdieren die in Azië en Afrika leven, worden bedreigd doordat er overmatig op ze gejaagd wordt. Doordat ze zichzelf oprollen bij gevaar, zijn ze een makkelijke prooi voor stropers. Ze worden gedood of levend gevangen voor de handel. In Azië zijn er al haast geen schubdieren meer over, daar is de populatie naar schatting tachtig procent kleiner dan hij vijftien jaar geleden was. Daarom richten handelaren hun aandacht steeds vaker op Afrika om aan de vraag te kunnen voldoen. Alle acht soorten schubdieren staan op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten, drie van de acht zelfs in de categorie ‘ernstig met uitsterven bedreigd’.

Hoe wordt het schubdier beschermd tegen deze bedreigingen?

Alle acht schubdiersoorten worden beschermd door nationale en internationale wetten. De internationale handel in alle pangolins is sinds 2016 verboden. Maar dit heeft de massale illegale handel in deze diersoort helaas niet tegengehouden, er gaat te veel geld in om en de vraag is te groot. Daarom is het zo belangrijk dat China, de grootste markt voor schubdieren, heeft aangekondigd de bescherming van het schubdier veel serieuzer te gaan aanpakken.

Wat doet WWF voor de pangolin?

WWF’s China Pangolin-project heeft een rol gespeeld bij de aanscherping van de Chinese natuurbeschermingswet. Alleen al in 2020 deed WWF drie keer een oproep aan de Chinese overheid om de bescherming van pangolins te verhogen en een eind te maken aan het gebruik van de schubben als medicijn. Dat had succes. Maar, zolang de vraag niet stopt, gaat de handel door.

Ons werk om de vraag weg te nemen gaat dus ook door. Dat doen we bijvoorbeeld met bewustwordingscampagnes onder consumenten. Daarnaast werken we samen met partners zoals de Wildlife Justice Commissie. Zij doen undercover onderzoek om criminele netwerken, die handelen in pangolins en andere dieren, plat te leggen. We werken ook aan het tegengaan van ontbossing, want daardoor verdwijnt het leefgebied van veel schubdieren.

Waar komt het woord pangolin eigenlijk vandaan?

Het woord pangolin komt van 'penggulung', het Maleisische woord voor (op)roller – precies wat een pangolin doet als hij zichzelf verdedigt tegen vijanden. En hij rolt net als een varkentje graag door de modder. Dat doet hij om parasieten kwijt te raken en zichzelf af te koelen. De pangolin is een prachtig dier dat niet heel bekend is, maar onze aandacht dubbel en dwars verdient.

Tekst: WWF Nederland
Foto's: Suzi Eszterhas, Wild Wonders of China, WWF, Naturepl.com