Wereldwijde vergelijking laat zien: bodemtransplantatie geeft natuurherstel een boost

Van noordelijke graslanden tot tropische bossen: het scala aan te herstellen natuur is breed op onze planeet. De roep om methoden voor natuurherstel is dan ook groot: maar wat werkt? De natuur moet op veel plekken ‘aan het infuus’: niet voor een bloedtransfusie, maar wel voor een bodemtransplantatie bijvoorbeeld. Met een gezond natuurgebied als donor.

Het klinkt goed: wat gezonde bodem met bijbehorend bodemleven en plantenzaden doneren aan een plek waar natuurherstel hard nodig is. Na deze bodemtransplantatie kan de natuur daar versneld opleven, ondersteund door een herstelde, levende bodem. Dat het in Nederland werkt – zelfs door het strooien van een dun laagje grond van nog geen halve centimeter - hadden ecologen van het NIOO eerder al aangetoond. Maar hoe goed het werkt in de rest van de wereld? Daar was tot nu toe weinig over bekend. Een internationaal team onder aanvoering van NIOO-expert Jasper Wubs heeft dat nu grondig uitgezocht.

Meer kans

Ja, ook elders werkt bodemtransplantatie. Dat is de belangrijkste conclusie van het internationale onderzoeksteam. “Van de tropen tot en met de toendra maakt herstel van vegetatie met belangrijke plantensoorten daardoor aanzienlijk meer kans”, legt Wubs uit. “Vooral als je dit op grotere oppervlakten toepast.” De diversiteit en soortensamenstelling van de vegetatie op de behandelde plekken groeit inderdaad letterlijk en figuurlijk harder bij bodemtransplantatie (met bodemdieren) in verhouding tot het alleen aanbrengen van plantenzaden via maaisel of zaaien bijvoorbeeld. Gemiddeld zorgt bodemtransplantatie ervoor dat de plantengroei 40 procent meer lijkt op het beoogde resultaat dan alleen het toevoegen van maaisel. Er zitten wel grote verschillen tussen gebieden. Wubs: “We zagen dat het succes ofwel steeds verder toenam op de lange duur, of juist steeds verder afnam.” Op grond met leem erin en op plekken van meer dan 18 vierkante meter is het succes groter, ontdekten de onderzoekers.

Wet voor natuurherstel

Wat kunnen we daarmee in de praktijk voor natuurbeheer en -beleid? “Het betekent dat we beter in staat zijn om biodiverse ecosystemen te herstellen waar dat uit zichzelf niet voldoende lukt”, zegt Wubs. “Maar ons onderzoek laat ook zien, dat we nog uit moeten zoeken wat sommige bodemtransplantaties succesvoller maakt dan andere pogingen. Zo kunnen we de slagingskans verder verhogen.”

Al met al is dit zeer interessant voor natuurbeheerders en beleidsmakers. Zeker met het oog op het grootschalige natuurherstel dat nog ligt te wachten, ten gunste van de biodiversiteit én alle ecosysteemdiensten die de natuur vervult. De ‘Decade on Ecosystem Restoration’ van de Verenigde Naties en de voorgestelde natuurherstelwet van de EU zijn er niet voor niets. Hiervoor zijn goede herstelmaatregelen (met blijvend effect) essentieel en dus ook een goede evaluatie van de technieken, zoals nu voor bodemtransplantatie.

Onvoorspelbaar

“Ecologisch herstel is lastig en vaak onvoorspelbaar”, vat Wubs samen. “Meestal wordt er alleen gekeken naar bovengronds herstel, maar wij laten nu zien dat de basis voor succes ondergronds gelegd wordt.”

Meer informatie

• Het wetenschappelijke artikel: Synthesis on the effectiveness of soil translocation for plant community restoration, gepubliceerd in het Journal of Applied Ecology, op 13 februari 2023.

Voor deze vergelijking van het succes van bodemtransplantatie werkte het NIOO samen met een groot aantal organisaties wereldwijd.

Tekst: NIOO-KNAW
Foto's: NIOO-KNAW (leadfoto: bodemtransplantatie op locatie); Wolfgang von Brackel; Maxmiller Ferreira; Ignacio Santa-Regina, Irnasa-CSIC; Megan Lulow, UCI-Nature