Natuur op de stoep: Hoge fijnstraal

Sommige planten weten niet van ophouden. Hoge fijnstraal (Erigeron sumatrensis) kan je nog tot in december bloeiend aantreffen. De vroege vorstperiode dit jaar zal er een einde aan gemaakt hebben, maar anders konden we nog bloeiende exemplaren tijdens onze kerstwandeling – doe mee met de Floron Eindejaars Plantenjacht! – vinden. De andere grotere op Hoge fijnstraal lijkende fijnstralen bloeien tot in september/oktober. Als je het bloemhoofdje ziet is duidelijk waar de naam ‘fijnstraal’ vandaan komt. Aan de rand zitten kleine fijne lintbloemen als (zonne)stralen om de buisbloempjes in het midden.

Hoge fijnstraal of toch een andere fijnstraal?

Veel mensen zullen elke grotere fijnstraal ‘uitschelden’ voor Canadese fijnstraal (Erigeron canadensis). Begrijpelijk, de verschillende fijnstralen lijken veel op elkaar en de Canadese fijnstraal komt al langer in Nederland voor. Naast de Canadese en de Hoge fijnstraal groeien hier ook nog de Gevlamde fijnstraal (Erigeron bonariensis) en de Ruige fijnstraal (Erigeron floribundus).

Om zeker te weten welke van deze vier soorten fijnstralen het is, moet je de plant van heel dichtbij bekijken. Heb je niet heel goede ogen neem dan een loep. Kijk hoe de bloemhoofdjes, bladeren en stengels van de fijnstraal behaard zijn. Als ze dicht bezet zijn met korte aanliggende haartjes en niet met enkele afstaande haren, betreft het ofwel de Hoge ofwel de Gevlamde fijnstraal.

Als de plant bloeit, kijk dan vervolgens naar de bloemhoofdjes. De Gevlamde fijnstraal bezit verhoudingsgewijs forse bol- tot eivormige bloemhoofdjes die zeven tot elf millimeter breed zijn, met omwindselbladeren met meestal een rode (gevlamde!) top. De Hoge fijnstraal heeft kleine urnvormige bloemhoofdjes van minder dan zes millimeter in doorsnede.
Als de plant uitgebloeid is, geen nood, kijk dan niet naar de bloemhoofdjes, maar naar de bloeiwijze. Als de plant in een brede ruitvormige pluim heeft gebloeid en niet in een slordige tuil zal het de Hoge fijnstraal zijn. Daarnaast heet de Hoge fijnstraal niet voor niets zo: hij kan meer dan twee meter hoog worden. Kán, meestal blijft hij lager. Zeker laat in het jaar.
Als de plant nog niet bloeit wordt het lastig, iets minder als je een wortelrozet in de winter aantreft. Dan vallen de Canadese en Gevlamde fijnstraal af, want die zijn in principe eenjarig. Een handige determinatiehulp voor fijnstralen vind je hier.

Statig

Na de plant van veraf en dichtbij bekeken te hebben, ga dan weer eens veraf staan. De bloemhoofdjes zijn talrijk, maar zien er niet indrukwekkend uit. De bloeiwijze kan wel heel indrukwekkend zijn, bijna statig. Als je hem in de zomer ziet bloeien, kan hij meer dan manshoog zijn. Daarin overtreft hij alle andere fijnstralen.
Hij houdt, meer nog dan de Canadese fijnstraal, van warme, voedselrijke plekken. Daar waar allerlei afval (dus vaak ook voedsel) zich in stenige, zonnige en droge omgeving kan ophopen is hij in zijn element. Van betreden worden, houdt hij niet. Je ziet hem dus meestal bij straatmeubilair, tegen muurkanten, daar waar mensen niet lopen.

Nieuwkomer

De Canadese fijnstraal komt al een aantal eeuwen in Nederland voor. De Hoge fijnstraal is van veel recenter datum. Eind vorige eeuw, in 1990, werd hij voor het eerst in de Lage landen aangetroffen: in Antwerpen. Daarna heeft hij zich in een sneltreinvaart verspreid over Nederland. In stedelijke omgeving in Zuidwest-Nederland komt hij nu al her en der algemener voor dan de Canadese fijnstraal. Hou ze in de gaten en meld ze voor het Stoepplantjesonderzoek! En voor de Eindejaars Plantenjacht als u ondanks de vorst nog een bloeiend exemplaar ziet.

Hoe kort de Hoge fijnstraal ook nog maar in Nederland is, toch heeft hij al toenemende resistentie tegen glyfosaat – ooit onder de naam Roundup op de markt gebracht – opgebouwd. Laten we hopen dat de plant geen resistentie tegen andere bestrijdingsmiddelen hoeft op te bouwen en dat de opgebouwde resistentie tegen glyfosaat over enige tijd overbodig is.

Meer informatie

• Over stadsnatuur.

Tekst: Ton Gordijn, Hortus botanicus Leiden
Foto's: Aad van Diemen, uit de Zakgids Stoepplanten; Ton Gordijn; André Biemans