OBN Webinar over de aanpak van exoten

Invasieve exoten zijn planten of dieren die van oorsprong niet in het Nederlandse ecosysteem thuishoren, maar daar door menselijk handelen in terecht zijn gekomen. Omdat zij hier geen natuurlijke vijanden hebben, kunnen ze explosief in aantal toenemen. Inheemse soorten komen hierdoor in de verdrukking. In Nederland komen ongeveer 1.400 exoten voor. Vooral ongewervelden (37 procent) en planten (33 procent) weten zich goed te vestigen. Het aandeel exotische gewervelden is veel kleiner (6 procent). Van ongeveer de helft van de Nederlandse exoten is niet bekend waar zij vandaan komen. De soorten waarvan de herkomst wel bekend is, komen vooral uit streken met een vergelijkbaar klimaat. Een kwart van de soorten is afkomstig uit andere Europese landen, vijftien procent komt uit Azië en twintig procent uit Noord-Amerika.

Welke aanpak werkt?

De aanpak die nodig is, hangt af van de omvang van het probleem. In eerste instantie is het natuurlijk belangrijk om te voorkomen dat invasieve exoten ons land binnenkomen. Dit gebeurt via handelsverboden, afspraken over transporten waarbij exoten zich kunnen verspreiden en controles door de douane. Publieke informatievoorziening maakt burgers en bedrijven bewust van de consequenties van het vrijlaten van exoten in de Nederlandse natuur.

Als een invasieve exoot toch in een natuurgebied opduikt, moet deze zo snel mogelijk uitgeroeid worden. Helaas lukt dat niet altijd en krijgt de soort toch voet aan de grond. In dit stadium moet de beheerder voorkomen dat de invasieve exoot zich verder verspreid. Dit vraagt om maatregelen waardoor de omvang van populaties sterk wordt gereduceerd, of om maatregelen die specifiek gericht zijn op isolatie van de exoot. Denk hierbij aan het plaatsen van hekwerk met wildroosters, of aan een protocol rond maaibeheer, grondwerk en de afvoer van plantenresten.

Soorten die zich via lucht of water verspreiden, laten zich vaak niet isoleren en breiden zich oncontroleerbaar uit. Bij veel van deze soorten wordt een punt bereikt waarbij ze zo wijdverspreid en talrijk zijn, dat eliminatie en isolatie niet meer haalbaar is. In dat geval is populatiebeheer – periodieke bestrijding – de enige mogelijkheid om naast de exoot nog ruimte te houden voor inheemse soorten. 

Webinar Aanpak van Exoten

In het OBN-webinar op 17 november delen wetenschappers en beheerders hun kennis en ervaring over de aanpak van exoten. Zo gaat Gerard Oostermeijer, van de Universiteit van Amsterdam en Science4Nature, onder andere in op de effecten van invasieve exoten op andere populaties en de populatiedynamica.

Hein van Kleef van Stichting Bargerveen pleit voor een systeemgerichte aanpak van exoten. Daarvoor is een analyse nodig van de inheemse soorten die in het ontvankelijke ecosysteem ontbreken en welke aantasting of verstoring er plaats heeft gevonden, waardoor er bronnen, zoals nutriënten, licht of voedsel, in overvloed beschikbaar zijn. Voor watercrassula, Amerikaanse vogelkers en zonnebaars heeft deze analyse al geleid tot praktisch toepasbare maatregelen waarmee de soorten zijn te beheren.

Bart Nyssen van Bosgroep Zuid Nederland presenteert een alternatief voor de enorme traditionele inspanningen om de Amerikaanse vogelkers te onderdrukken. Door in inheemse bossen opvolgersoorten, zoals winterlinde, haagbeuk, esdoorn, tamme kastanje, iep, taxus, hulst en hazelaar te planten wordt de gelaagdheid van de vegetatie versterkt en neemt op termijn de dominante aanwezigheid van vogelkers in deze bossen af.

Meer informatie

• Wilt u meer weten over de aanpak van exoten? Meld u zich dan aan voor het gratis webinar ‘Aanpak exoten’ op 17 november, 15.00 - 16.30 uur
• Op onze website Natuurkennis.nl staat uitgebreide achtergrondinformatie over exoten, inclusief praktijkadviezen en wetenschappelijk onderzoek 

Tekst: Kennisnetwerk OBN, Sofia Opfer
Foto's: Rudmer Zwerver (leadfoto: rode Amerikaanse rivierkreeft), Saxifraga; Bart Nyssen; Yannick Janssen