Vier jaar zenderonderzoek naar rode wouwen in Nederland

Broedgedrag van jonge rode wouwen

Drie jongen uit 2019 gingen in 2022 een paarband aan en bouwden een nest. Een Drentse vogel nestelde in de Achterhoek, een Overijsselse net in Duitsland over de grens bij Winterswijk en een Limburgse vogel in zijn geboorteregio. Alleen de Overijsselse vogel ging tot eileg over, maar het ei kwam niet uit. De vogel in de Achterhoek stierf vlak voor de potentiële eileg. De vogels uit 2020 vertoonden voor een deel ook territoriaal gedrag en ten minste één ervan bouwde een nest. De andere individuen lieten samen met de jongen van vorig jaar nog steeds veel zwerfgedrag zien. Van de jongen uit 2021 verblijven er sinds de zomer twee in Jutland (Denemarken). Eerder gezenderde jongen kwamen in hun tweede kalenderjaar lang niet zo noordelijk. Opmerkelijk is verder dat de meeste als nestjong gezenderde vogels in de zomer nauwelijks van Nederlandse gebieden en dus hun geboorteregio’s gebruik maakten, met uitzondering van enkele delen van Zuid-Limburg en Oost-Nederland (zie kaart). Dat kan duiden op voedselschaarste in grote delen van Nederland, waarbij afgelopen zomer alleen lokaal voldoende voedsel beschikbaar was.

Sterfte jonge rode wouwen

Van de tien nestjongen uit 2019 waren er begin dit jaar nog drie in leven, inmiddels zijn dat er nog twee. Van de elf nestjongen uit 2020 leefden er aan het begin van het jaar nog vier, maar stierven er nog twee in het voorjaar en de zomer. Van de zeven jongen uit 2021 leefden er begin het jaar nog zes, maar stierf eind april weer een vogel. In 2022 zijn opnieuw een zevental jongen met zenders uitgerust, waarvan er twee in de zomer zijn gestorven. De rest zwerft nu rond, net zoals de jongen uit eerdere jaren in hun eerste zomer deden. De sterfte van jonge vogels is groter dan verwacht en de belangrijkste oorzaak is tot nu toe het verkeer, met de kanttekening dat van het grootste deel van de individuen de doodsoorzaak nog moet worden bepaald. Verdenkingen van vergiftiging zijn daarbij groot, maar in sommige gevallen lastig vast te stellen. Op dit moment zijn veertien als nestjong gezenderde rode wouwen nog in leven.

Broedgedrag en sterfte van adulte rode wouwen

In 2021 is gestart met aanvullend onderzoek naar terreingebruik en vlieggedrag van adulte broedende rode wouwen. Vorig jaar zijn in het Zuid-Limburgse heuvelland en in Gelderland in totaal vijf broedvogels gezenderd, waaronder twee paren; dit jaar is daar een broedend vrouwtje uit Zuid-Limburg bijgekomen. In 2021 werden van een gezenderd broedpaar uit Valkenburg de jongen gepredeerd, waarschijnlijk door marters. In het voorjaar van 2022 keerden beide vogels terug naar de broedplaats. De data van de zenders wezen erop dat het vrouwtje niet van plan was om de broedlocatie uit 2021 opnieuw te gebruiken. Uiteindelijk brak de paarband en bouwden beide vogels een nest met een nieuwe partner. Deze scheiding bleek echter niet de basis voor groter broedsucces. Bij het vrouwtje ging het wederom mis in de jongenfase, waarschijnlijk door bezoek van een havik of oehoe en het mannetje stierf in de eifase op een akker in de omgeving van Dilsen-Stokkem (B), met sterke aanwijzingen voor vergiftiging.

Van een Gelders paar kwam het mannetje niet terug uit Spanje, opnieuw met verdenkingen van vergiftiging. Het vrouwtje keerde wel terug en deed verwoede pogingen om een nieuwe partner te vinden, waarbij ze ten minste twee nesten in gebruik nam. Broedpogingen bleven uit, waarschijnlijk als gevolg van de vertraging door het zoeken naar een nieuwe partner. Het Limburgse mannetje uit de regio Heerlen bracht zowel in 2021 als 2022 succesvol jongen groot. Het nieuwe zendervrouwtje (2022) uit de regio Vaals broedde ook succesvol. Van de adulten met zenders bleven de vogels uit Heerlen, Vaals en Zutphen deze zomer wel in de broedterritoria. Het adulte vrouwtje uit Valkenburg vloog in juli naar de regio Kassel (D) in de deelstaat Hessen.

Volg online: trek naar de wintergebieden in Zuid-Europa

De gezenderde jonge rode wouwen uit 2019-2022 zijn weer online te volgen tijdens hun migratie en overwintering. De adulten zijn niet online te volgen, omdat ze in het voorjaar de broedlocaties gebruiken waardoor er risico ontstaat van verstoring door ongewenste bezoekers.

Het onderzoek naar jonge rode wouwen wordt gefinancierd door Life Eurokite, Deltamileu Projecten, Provincie Limburg, Provincie Drenthe en het IJsvogelfonds van Vogelbescherming Nederland. Een deel van de zenders is gesponsord door Werkgroep Roofvogels Nederland, Vogelwerkgroep Noordwest-Achterhoek, en Jeroen de Bruijn. Het onderzoek naar adulte rode wouwen wordt gefinancierd door Provincie Limburg (broedvogels Limburg) en Vogelwerkgroep Noordwest-Achterhoek (broedvogels Gelderland).

Tekst: Stef van Rijn, Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels
Foto's: Bas de Maat; Uwe Huchel; René Janssen