Drie jaarklassen jonge rode wouwen gevolgd

Sterfteoorzaken jonge rode wouwen

Van de tien gezenderde jonge rode wouwen uit 2019 stierven er twee in het eerste jaar, twee in het tweede en één in het derde jaar (Tabel 1). Van de elf vogels uit 2020 stierven er drie in het eerste jaar en drie in het tweede jaar. De belangrijkste sterftefactor was het verkeer (drie vogels). Daarnaast stierf een vogel als gevolg van een aanvaring met een windturbine en een andere door verstoring van het nest. Van zes gestorven vogels moet de doodsoorzaak nog worden bepaald. Waarschijnlijk kwam een groot deel van deze vogels om het leven door vergif. In 2019 en 2020 verdwenen drie vogels van de radar. Deze zijn vermoedelijk allemaal niet meer in leven, maar hun sterfteoorzaak blijft onbekend. Van de zeven vogels uit 2021 stierf tot dusver één Gelderse vogel onder verdachte omstandigheden in Overijssel. Deze vogel wordt onderzocht op sporen van gif en/of afschot. Op dit moment zijn dertien als nestjong gezenderde wouwen nog in leven.

Onderzoek adulten en aanvaringsrisico windturbines

In 2021 is gestart met aanvullend onderzoek naar terreingebruik van adulte broedende rode wouwen. In het Zuid-Limburgse heuvelland werden een broedpaar en een mannetje van een zender voorzien. In Gelderland kregen beide oudervogels van een nest uit de regio Zutphen een zender. Naast terreingebruik richt het onderzoek zich op het vlieggedrag in de broedgebieden. In Europa, vooral Duitsland, zijn honderden voorbeelden bekend van aanvaringen van rode wouwen met windturbines. Slachtoffers kunnen gedeeltelijk worden vermeden door windturbineparken niet in gebieden aan te leggen waar rode wouwen voorkomen. Mitigatie kan door bepaalde typen windturbines te gebruiken waarbij het aanvaringsrisico lager is. Het aanvaringsrisico op deze manier verlagen kan echter pas met gedetailleerde kennis over het vlieggedrag van vogels, zoals informatie over vlieghoogte en vermijdingsgedrag. Dat kan dan weer gebruikt worden om bijvoorbeeld de rotorbladhoogte aan te passen.

Migratie en winterverblijf

De meeste vogels trokken tussen half september en half oktober naar de wintergebieden in Zuid-Europa, waar ze nu verblijven. Het mannetje uit Heerlen en het vrouwtje uit Valkenburg migreerden helemaal naar Zuid-Portugal. De overige gezenderde adulten en het merendeel van de jongen zitten echter dichterbij. Alleen een Zuid-Limburgse vogel uit 2020 verblijft momenteel nog nabij zijn geboortestreek. De meeste adulten verplaatsten zich na het broedseizoen vanuit de Limburgse en Gelderse broedgebieden eerst naar Duitse en Belgische regio’s. Daarvandaan trokken ze gericht, diagonaal door Frankrijk, naar het Iberisch schiereiland. In het overwinteringsgebied gebruiken de adulten vervolgens een vaste omgeving. De jongen vertonen tijdens de nazomer en de herfst nog steeds veel zwerfgedrag, waarbij individuen uit 2019 wat gerichter (en meer als adulten) lijken te migreren dan de jongere vogels uit 2020 en 2021 (Figuur 2). De vogels uit 2019 zullen waarschijnlijk, net als adulten, vaste winterverblijven in gebruik gaan nemen.

Volg online: overwintering 2021-2022

Naast de jongen uit 2019 en 2020 zijn nu ook de in 2021 gezenderde jonge rode wouwen online te volgen tijdens hun migratie en overwintering. De adulten gaan niet online, omdat ze in het voorjaar de broedlocaties gebruiken en er zo risico ontstaat op verstoring door ongewenste bezoekers.

Het onderzoek naar jonge rode wouwen wordt gefinancierd door provincie Limburg, provincie Drenthe en het IJsvogelfonds van Vogelbescherming Nederland. Een deel van de zenders is gesponsord door Werkgroep Roofvogels Nederland, Vogelwerkgroep Noordwest-Achterhoek, en Jeroen de Bruijn. Het onderzoek naar adulte rode wouwen wordt gefinancierd door provincie Limburg (broedvogels Limburg) en Vogelwerkgroep Noordwest-Achterhoek (broedvogels Gelderland).

Tekst: Stef van Rijn & Sylvia de Vries, Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels
Foto's: Stef van Rijn (leadfoto: adulte rode wouwen in Oost-België in 2021)
Tabel en kaart: Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels