Natuur op de stoep: muursla

Het bloemtakje op mijn bureau heeft dag na dag steeds een paar bloemhoofdjes geopend, in een voor mij willekeurige volgorde. Het is een samengesteldbloemige met alleen lintbloemen, geen buisbloemen: vijf stuks. De stempel krult uit elk lintbloempje naar buiten.

Raadsel

Ieder bloemhoofdje is minder dan een centimeter groot. De tweede week hebben de middelste bloemhoofdjes zaad gevormd, donkere nootjes, ook in een keurig sterretje. De andere bloemhoofdjes blijven onbeweeglijk gesloten: smalle kokertjes omwindselblaadjes met een toefje geel. Waren de middelste bloeiwijzen de eerste, en zijn die buiten bevrucht? In plaats van de oplossing - is dit nu muursla of akkerkool - nog een extra raadsel, en een extra reden om de stoep af te speuren naar bloeiers.

Zekerheid

Naamgenote Hanneke Waller van de KNNV Plantenwerkgroep Amsterdam helpt me uit de brand. Om meer zekerheid te krijgen had ik naar het blad moeten kijken. ‘Kenmerkend voor muursla is de grote, hoekige eindlob van het blad. Die eindlob is wel variabel van vorm.' Verspreidingsatlas beschrijft het als ‘een grote, driehoekige tot spiesvormig-driedelige eindlob'.

Onderzoek

Akkerkool heeft ook een grote eindlob, maar die oogt ronder en is niet driedelig, legt Hanneke Waller me uit. Het blad had ik niet meegenomen, maar op een foto zie ik dat ik muursla gevonden heb. Heeft u ook zo'n plantje gevonden? Meldt uw vondsten dan aan voor het onderzoek, of het nu akkerkool of muursla is. De kaart van Verspreidingsatlas laat zien dat muursla soms algemeen voorkomt en op andere plekken niet aanwezig is. Wanhoop dus niet als u hem niet vindt, misschien woont u in een muursla-arm gebied en moet de kennismaking wachten op een uitstapje naar andere streken. Geduldig wachten kan ook: als u met de schuifjes naast het kaartje speelt, ziet u hoe muursla z'n terrein gestaag uitbreidt.

Vruchtpluis

Nog meer zekerheid bij die kennismaking: ook het witte vruchtpluis, pappus heet dat, is een aanwijzing, schrijft Hanneke Waller. Muursla heeft vruchtpluis, akkerkool niet. Het heerlijke van stoepplanten is dat er steeds weer nieuwe redenen zijn om tijdens een wandelingetje goed rond te kijken. Ik neem me voor om een volgende keer naar zaadjes van akkerkool te speuren. De onvolprezen Zakgids Stoepplanten voegt nog toe dat akkerkool sterk behaarde bladeren heeft, terwijl muursla zo goed als kaal is. En dat het blad van muursla zich in twee stengelomvattende oortjes verbreedt. 

Kantwerk

Muursla is verwant aan onze groente sla, als je sla door laat schieten krijgt hij vergelijkbare bloemen. De plant is ook eetbaar, maar laat hem maar fijn staan. Het is de moeite niet waard en de stadsnatuur heeft er baat bij. Muursla groeit op muren, maar minstens even enthousiast op allerlei wat vochtige, schaduwrijke, voedselarme plekken. De manier waarop de plant zich wijd vertakt, doet aan luchtig kantwerk denken. Botanisch kunstenaar Hendrik Jan Geerars benadrukt dat heel mooi in zijn werkstuk voor het Stoepplantjesalbum. Het origineel is nog tot en met 25 september te zien in het Stadsmuseum in Grave.

Tekst: Hanneke Jelles, Hortus botanicus Leiden
Foto's: KU Leuven; Hanneke Jelles; Hanneke Waller
Tekening: Nathalie Tirion