Stoepplantje van de week: kleine ooievaarsbek

"Tegen het eind van April komen de ooievaarsbekken in bloei, tegelijk met Eereprijs en Akkerhoornbloem," schreeft Jac. P. Thijsse in het boekje Onkruiden uit 1934. "Wij hebben enige soorten van kleinbloemige Ooievaarsbekken. De meest gewone is de Zachte Ooievaarsbek, maar de Kleine Ooievaarsbek wint het op sommige plaatsen."

Bleek

Dat gaat niet op in mijn woonomgeving, het is vooral de zachte ooievaarsbek die ik tegenkom. Op elk wat bleek uitgevallen bloemetje vlieg ik af, maar de kleur is geen waterdicht kenmerk. Waarneming.nl schrijft over kleine ooievaarsbek: "De soort bloeit van mei tot aan de herfst. De soort verschilt van de andere kleinbloemige geraniumsoorten door de kleine en vaak bleekroze kroonbladen en het relatief ver ingesneden blad. Er zit echter overlap in bloemgrootte en de bloemkleur kan ook felpaars zijn. Daarom is het beter om naar de beharing op de bladsteel te kijken (dus niet stengel, of bloem/vruchtsteel!!)." Waarneming.nl vult het aan met een handige tabel over de bladsteelbeharing van de verschillende ooievaarsbekken.

Ingesneden

Zowel de kleine als de zachte ooievaarsbek zijn lieve plantjes om te zien, met fijne bloemetjes en mooi ingesneden blad. Liefhebbers van een egaal gazon zijn misschien minder fan. Maar onze indruk is dat de ooievaarsbekjes zich pas vestigen wanneer het gras het laat afweten, en niet zelf het gras verdringen.
Kleine ooievaarsbek is een archeofyt: de soort heeft zich na de laatste ijstijd en voor 1492, met hulp van de mens gevestigd in Nederland. Hij bloeit van april tot in november in droge grasvelden, plantsoenen en op onbelopen stukjes stoep. En zaait zich elk jaar opnieuw uit - soms zijn er wel twee of drie generaties per jaar.

Ochtend

De ochtend is in onze ervaring het beste tijdstip om te speuren naar de kleine ooievaarsbek. In de middag gaan de bloemen namelijk wat eerder dicht dan bij de zachte ooievaarsbek, dachten wij - maar kijkt u vooral zelf of dat klopt. En meldt uw vondsten aan voor het stoepplantjesonderzoek. Wilt u de verschillen op uw gemak bekijken, reis dan af naar Grave waar in het Stadsmuseum nog tot en met september een tentoonstelling van originele tekeningen en aquarellen te zien is, gemaakt voor het Stoepplantjesalbum. Eline Hoogendijk portretteerde de kleine ooievaarsbek voor dit album.

Tekst: Hanneke Jelles, Hortus botanicus Leiden
Foto's: KU Leuven, Nathalie Tirion