Knibbel, knabbel, knuisje, wie knaagt er aan mijn huisje?

Niet alleen vogels leggen een ei in mei. De voorplanting bij slakken is nu al heel lang op gang. In een voorjaar met veel zon en regen, komt je al snel slakken tegen. In het water bijvoorbeeld Grote poelslakken, of op het land Wijngaardslakken. Soms vertonen huisjes duidelijke reparaties. Wie knaagt en wie repareert?

Metselen met slijm

Bij stijgende woningprijzen verhuizen veel woningbezitters niet, maar knappen ze hun huizen op. Ook veel huisjesslakken kunnen restaureren en repareren. Als beschadigingen niet té groot zijn, gaan de slakken zelf aan het metselen. Ze doen dat door het afscheiden van een speciaal type slijm dat calciumcarbonaat bevat, de stof waaruit het huisje is opgebouwd. Zo'n gerepareerd stuk blijft altijd duidelijk zichtbaar, de oorspronkelijke structuur aan de buitenkant kunnen ze meestal niet meer namaken. Wel maken ze het gat dicht en de binnenkant glad.

Brekers, knagers en andere slopers

Hoe beschadigingen ontstaan verschilt. Zich van grote hoogte laten vallen doen slakken weinig; het type slijm waarop ze zich voortbewegen en mee vasthechten heeft een fikse kleefkracht. Meestal zijn de slopers vogels en knaagdieren die hakkend of knagend proberen bij de teruggetrokken huisjesbewoner te komen. Maar hoe groter en steviger het huis, des te groter de kans dat de muis, rat of vogel wordt gestoord of het huisje al vliegend laat vallen.

De Wijngaardslak in de leadfoto heeft een duidelijk hersteld huis. Ook hieronder is zo'n gerepareerde woning te zien. Eenmaal gerepareerd, zonder openingen waardoor insluipers zoals slakkenverslindende keverlarven kunnen binnenglippen, weerhoudt niets hem (of haar) ervan gewoon verder te leven. En zich voort te planten en eieren te leggen, waaruit jonkies met puntgave huisjes komen. Dat voortplanten is vaak nog een heel ritueel, waarbij stimulerende kalkpijlen worden gebruikt en dat lang kan duren. Vaak paren er gewoon twee partners, maar soms doen ze ook triootjes. En in het water kun je nog veel grotere aantallen aan de gang zien...

Ik zie, ik zie: een slakken-orgie!

De meeste soorten slakken zijn hermafrodiet. Ze hebben voor de voorplanting zowel mannelijke als vrouwelijke organen. Makkelijk; zo kunnen partners elkaar bevruchten. Qua partnerkeuze zijn ze niet kieskeurig. In een rijk met planten begroeid watertje kun je hele kluiten op en over elkaar dartelende waterslakken tegenkomen. Zelfs als je ze oppakt gaat zo'n slakkenkluit actief door met voortplanten. Een orgie in je hand van twaalf of meer is geen uitzondering. Sommige huisjes zitten al volgeplakt met geleiachtige eiermassa's. En al dat knusse geprop, levert straks méér slakken met huisjes op.

Huizenjacht

Voor huizenzoekende Nederlanders is het hoopvol dat het Centraal Planbureau voor dit jaar aan een daling in huizenprijzen denkt. Dat we dan ook meer leegstaande slakkenhuizen gaan zien, lijkt ons stug. Want behalve dat mensen ook slijmerds kunnen zijn, bestaat er geen enkel verband. Neemt niet weg dat het fijn is wanneer meldingen van slakken, met en zonder huis, worden vastgelegd en doorgegeven. Dat geldt zeker voor de Wijngaardslak, die behalve vanwege zijn grote woning ook bekend staat omdat hij beschermd wordt door de Europese Habitatrichtlijn. De verspreiding van deze soort wordt in kaart gebracht in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). Daarom zijn álle waarnemingen uiterst welkom. U kunt ze doorgeven via Waarneming.nl, Verspreidingsatlas.nl of Telmee. Ze mogen ook direct naar Stichting ANEMOON worden gestuurd via een mail naar anemoon@cistron.nl.

Tekst: Inge van Lente en Rykel de Bruyne, beiden Stichting ANEMOON
Foto's: Inge van Lente (leadfoto: Wijngaardslak met duidelijk gerestaureerde schelpwand. Reparaties doet het dier zelf, Duin en Kruidberg, 18 mei 2022); Herman Roode; Adriaan Gmelig Meyling