Krappe huizenmarkt voor garnalen

Dieren op een koraalrif zijn maar zelden echt alleen. Op elke zeester, slak of koraalstruik lijken wel ander dieren te leven, en dat andere dier is opvallend vaak een garnaal.

Naturalis Biodiversity Center heeft een team van drie wetenschappers die voornamelijk zulke symbiotische garnalen bestuderen. Dit drietal, promovendus Werner de Gier, student Mike Groenhof, en hun begeleider Charles Fransen, heeft recent de evolutie van 55 tropische garnalen onderzocht en in kaart gebracht. Denk hierbij aan garnalen die leven op koralen, zee-egels, zeekomkommers, en zeenaaktslakken, maar ook in sponzen, schelpen en zogeheten zakpijpen - zeewezens die nauw verwant zijn aan gewervelde dieren zoals uzelf.

Verstopt

“Garnalen die leven op een gastheer noemen we ‘ecto’-symbiotisch, maar de groep die wij hebben onderzocht, die dus leven in een gastheer, noemen we ‘endo’-symbiotisch” legt De Gier uit. “Deze groep is veel minder goed onderzocht, omdat de verstopte garnalen moeilijker te vinden zijn”.

Met behulp van genetische informatie van de garnalen, en collectiematerialen uit de toren van Naturalis, heeft het team de 55 soorten in schelp en zakpijp wonende garnalen een plekje kunnen geven in de stamboom van het leven. Volgende stap: welke soort leeft in welke gastheer? 

Skeletgarnalen

Wat het team zag is dat, in de evolutie van de groep onderzochte garnalen, er een paar keer was verhuisd van een zakpijp-gastheer, naar een schelp-gastheer. Dit zou bijvoorbeeld zijn gebeurd bij de 'skeletgarnalen' (hieronder) en de oester- en doopvontschelpbewonende Conchodytes (op de leadfoto). Sommige groepen garnalen zijn daarna raar genoeg weer terugverhuisd naar een zakpijp, zoals de soorten in de groep Odontonia. In deze groep is bijvoorbeeld de recent (door hetzelfde team) ontdekte hobbitgarnaal (Odontonia bagginsi) te vinden, maar ook de schelpbewonende Odontonia kerangcaris, vorig jaar per toeval ontdekt door student Mike Groenhof.

“Dat een garnalensoort tussen gastheren verhuist is niet heel uniek, maar vaak vinden die plaats op erg kleine schaal. Denk bijvoorbeeld aan een koraalbewonende garnaal die naar een ander soort koraal verhuist” voegt Werner toe. “Maar gastheerswitches van een zo grote schaal – van zakpijp naar schelp, en soms weer terug – dat is echt uniek.” De reden voor deze unieke verhuizingen heeft waarschijnlijk te maken met de interne leefomgeving van de twee gastheren: “Beide gastheergroepen voeden zich op dezelfde manier, dus de garnalen hoeven waarschijnlijk niet eens te wennen aan een nieuw dieet!”

Meer informatie

• Artikel Coming out of your shell or crawling back in: multiple interphylum host switching events within a clade of bivalve and ascidian-associated shrimps (Caridea: Palaemonidae)
  

Tekst: Werner de Gier, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Charles Fransen, Naturalis Biodiversity Center (leadfoto: oester- en doopvontschelpbewonende Conchodytes)