Vleesetend Grootbloemig vetblad blijkt aangeplante tuinplant
FLORON
In Friesland blijken drie opvallende nieuwe vindplaatsen van Vetblad niet de inheemse Pinguicula vulgaris, maar Grootbloemig vetblad (P. grandiflora, in tuincentra bekend als 'Iers vetblad'). Tot 2020 bloeiden de planten niet en daardoor is het niemand opgevallen dat het een tuincentrumsoort betrof. Door het koele en vochtige voorjaar van 2021 bloeiden de planten afgelopen jaar wel en vielen ze door de mand. Het gaat om een vindplaats in het Stuttebosch bij Oldeberkoop en twee op Schiermonnikoog.
Verschil wilde- en tuinvariant
Vetblad is een bedreigde en zeldzame vleesetende plant van zo’n vijf tot vijftien centimeter hoog. Vetblad heeft opvallende geelgroene bladen. Ze groeien in een wortelrozet en zijn eirond tot langwerpig. In mei en juni heeft de plant blauwviolette bloemen, met van binnen vaak twee witte vlekken of lijnen (honingmerk). De bloem heeft een iets omlaag gerichte of gekromde, slanke spoor die minder dan half zo lang is dan de rest van de bloemkroon. Vetblad komt voor in grote delen van Europa en groeit op natte (blauw)graslanden en heiden, moerassen, waterkanten, natte rotsen en hellende terreinen.
Grootbloemig vetblad is een West-Europese soort en komt van nature voor in Ierland, Spanje, Frankrijk en Zwitserland en groeit in dezelfde habitats als Vetblad. In verschillende andere Europese landen is de plant in het wild geplant en is zij vanuit die aanplant verwilderd. Met name in Engeland zijn meerdere verwilderde populaties bekend. Grootbloemig vetblad is een gewilde tuinplant en is volop te koop in tuincentra en op internet. De bladen zijn nagenoeg identiek aan die van Vetblad, maar de soort is bloeiend goed te onderscheiden, omdat de bloemen een stuk groter zijn. Bovendien zijn de kroonbladen meestal donker geaderd. De spoor is relatief langer en steekt bij volledig ontwikkelde bloemen recht naar achteren. De kenmerken staan in onderstaande tabel.
|
|
Vetblad (P. vulgaris) |
Grootbloemig vetblad (P. grandiflora) |
|
Blad |
Eirond tot langwerpig, 2-8 cm
|
Eirond tot langwerpig, 2-8 cm |
|
Bloemsteel |
5-18 cm |
5-18 cm |
|
Bloemkroon |
14-22 (25) mm Lobben van onderlip gespleten Onderlip met gladde rand Honingmerk kort |
25-35 mm Lobben van onderlip overlappend Onderlip vaak met gegolfde rand Honingmerk lang |
|
Spoor |
4-7 (10) mm, |
10-14 mm, |
|
|
Minder dan half zo lang als de rest van de kroon |
Meer dan half zo lang als de rest van de kroon |
|
|
Iets naar beneden gericht Vaak gekromd |
Recht naar achteren (bij volledig ontwikkelde bloemen) |
|
Overwintering |
Overwintert ondergronds als een knop |
Overwintert ondergronds als een knop, vaak zijn (vroegrijpe) bladeren bovengronds zichtbaar |
Gevolgen
Vleesetende planten en orchideeën behoren tot de soorten die geregeld in natuurgebieden worden aangeplant, kennelijk door goedbedoelende liefhebbers. Hoewel er nog geen aanwijzingen zijn dat Grootbloemig vetblad invasief is of zich op andere manieren negatief ontwikkelt ten koste van de lokale biodiversiteit en ecosystemen, is het natuurlijk helemaal niet de bedoeling dat deze uitheemse soort in de Nederlandse natuur wordt ingebracht.
In onder ander westelijk Ierland is P. x scullyi gevonden, een zeldzame en – voor zover bekend – onvruchtbare kruising tussen Vetblad en Grootbloemig vetblad. Deze kruising onderscheidt zich van beide moederplanten doordat zij qua bloemvorm en grootte van de plant tussen beide moederplanten in zit. Wanneer Grootbloemig vetblad zich zou vestigen nabij Nederlandse populaties van Vetblad, is de kans aanwezig dat beide soorten gaan kruisen. Wat de gevolgen hiervan zijn, is niet bekend.
Waarnemingen doorgeven
Heb jij Grootbloemig vetblad gezien? Geef je waarneming dan door via de VERA-app of Waarneming.nl, zodat we goed in de gaten kunnen houden hoe individuele planten en populaties zich ontwikkelen en tijdig kan worden ingegrepen als de soort een negatieve impact laat zien.
Tekst: Leonie Tijsma & Baudewijn Odé, FLORON en Hinko Talsma, FLORON Fryslân
Foto's: Waarneming.nl; Amada44, Wikimedia