Nederland wordt al groen, ruim drie weken eerder dan normaal

De ontwikkeling in de natuur komt deze week in een stroomversnelling. Met maximumtemperaturen rond de 20°Celsius en volop zon krijgen kruidachtige planten en bomen de energie die ze nodig hebben om te groeien. Voor veel soorten wordt deze dagen de grens van bladontplooiing gepasseerd. Bomen als de witte paardenkastanje en wilde lijsterbes hebben voldoende warmte gehad om hun bladknoppen open te laten barsten. Op basis van fenologische waarnemingen die in het kader van De Natuurkalender gedaan worden, concluderen we dat de natuur het hele jaar al ruim voor op het schema ligt dat we vijftig jaar geleden normaal vonden. De voorsprong is momenteel zo’n drie tot vier weken.

Mooiste moment van de lente

Met het in blad komen van allerlei boomsoorten en struiken breekt een van de mooiste momenten van de lente aan, de transformatie van de kale dorre winterstand naar overal het frisse lentegroen. Meidoornstruiken en hazelaars zijn al even bezig met hun bladontplooiing. Nu ook beeldbepalende bomen zoals de berk, witte paardenkastanje en populieren in blad komen, wordt Nederland snel groen. Binnen niet al te lange tijd barsten ook de bladknoppen van eik en beuk open. Vijftig jaar geleden lag de piek van de bladontplooiing van deze soorten gemiddeld eind april en begin mei.

De kruidachtige planten doen volop mee met de vroege start van het jaar. Speenkruid, maarts viooltje, bosanemoon en hondsdraf staan al in volle bloei, gemiddeld een maand eerder dan normaal. De eerste pinksterbloemen worden ook al gemeld. Dat komt mooi uit want ook het oranjetipje, een vlinder die haar eitjes op onder andere pinksterbloemen legt, vliegt al volop rond.

GrowApp timelapse video’s

Sinds het voorjaar van 2017 hebben we naast de Natuurkalender ook de GrowApp waarmee scholieren in het kader van het GLOBE programma in heel Europa en vrijwilligers met regelmaat foto’s van hun omgeving maken (zie ook de 2022 Spring Tree Campaign pagina van het Europese GLOBE programma). De GrowApp voegt elke nieuwe foto toe aan een timelapse. Met inmiddels series van vijf jaar wordt het onderling vergelijken van jaren steeds interessanter. Uit een eerste analyse van enkele series blijkt dat 2022 nog net wat achterloopt op het nog vroegere 2020. Zowel januari en februari waren toen nog warmer dan dit jaar en maart 2020 was enkele tiende graden koeler dan dit jaar. Het contrast is het grootst met 2018. Na een warme januari waren in dat jaar februari en maart koud. Dat is goed te zien op de onderstaande GrowApp-serie van sierkersen in Wageningen. Op 23 maart 2018 stonden de sierkersen nog helemaal in winterstand.

Bekijk de hele timelapsevideo op GrowApp.today.

Bekijk de hele timelapsevideo op GrowApp.today.

Bekijk de hele timelapsevideo op GrowApp.today.

Bekijk de hele timelapsevideo op GrowApp.today.

Hooikoorts

Een vroege start van de lente betekent ook een vroege start van het berkenpollenseizoen. Bij berken valt de start van bloei en bladontplooiing vrijwel gelijk. Nu is het moment dat heel veel berken in bloei en blad komen. Vijftig jaar geleden was dat pas in de tweede helft van april, maar de laatste jaren zien we dat de berk regelmatig eind maart al begint met bloeien. Zie hiervoor het natuurbericht Warme lenteweek luidt begin berkenpollenseizoen in. Uit de GrowApp reeks van een berk in Bennekom is ook te zien dat de berk dit jaar vroeg tot ontwikkeling komt.

Bekijk de hele timelapsevideo op GrowApp.today.

Bijen met eerste wilgenstuifmeel in de kast

Al vele jaren lang krijgen we elk jaar van Teunis Langerak uit Woerden en Wil Merkus uit het vlakbij gelegen Wilnis door wanneer de honingbijen voor het eerst met het onmiskenbaar gele stuifmeel van de wilgenkatjes in de kast komen. Teunis deed zijn eerste waarneming in 1979 en Wil begon in 1986. In bijgevoegde grafiek zijn de twee reeksen te zien. De waarneming in Wilnis was de op een na vroegste ooit. De waarneming uit Langerak van dit jaar is de eerste waarneming van gele wilgenkatjes omdat Teunis helaas voor het eerst geen bijenkasten meer heeft. Uit de tweede grafiek is mooi te zien dat de gemiddelde temperatuur in de maanden januari, februari en maart bepalend is voor het moment waarop de wilgen in bloei komen.

Invloed van de droogte

Het is mogelijk dat de zeer droge omstandigheden van de afgelopen weken de ontwikkeling in de natuur wel wat afremmen. Door het vrijwel uitblijven van regen, de relatief hoge temperaturen en de grote hoeveelheid zonuren is de bovenste bodemlaag op veel plaatsen heel droog. Dat is bijvoorbeeld te zien aan de ontwikkeling van het gras in onderstaande GrowApp-serie van een weiland in Bennekom.

Bekijk de hele timelapsevideo op GrowApp.today.

Groot risico op vorstschade

Het KNMI berichtte recent dat de laatste nachtvorst sinds de eeuwwisseling steeds later valt, terwijl de begin van het groeiseizoen juist vervoegt. Dit jaar is de kans op nachtvorstschade wederom groot. Veel fruitbomen komen nu in bloei. De eerste peren en kersen bloeien al en de appels zullen begin april in volle bloei staan. Het wordt dus spannend voor fruittelers of en hoe ver de temperatuur onder het vriespunt gaat zakken.

Doe mee aan De Natuurkalender en GrowApp

Help mee om de start van de lente vast te leggen voor ons onderzoek naar het effect van verandering in weer en klimaat op de natuur door je eerstelingen door te geven via Natuurkalender.nl of je eigen GrowApp timelapse video’s te maken. Op Natuurkalender.nl zie je welke fenologische momenten je in maart of in april in de gaten kunt houden. Je kunt je waarnemingen anoniem doorgeven of met een Nature Today-account zodat je je eigen waarnemingen later ook terug kunt kijken.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Arnold van Vliet; GrowApp.today
Grafieken: Teunis Langerak en Wil Merkus; Natuurkalender.nl