Investeren in de ‘schimmelmarktplaats’ van de wereld

"Steek een theelepeltje in de grond in het Amazonewoud, en je zult daarin zo’n vierhonderd soorten schimmels aantreffen, waarvan een gedeelte nog onbekend is voor de wetenschap", vertelt bioloog Vincent Merckx van Naturalis. "Doe het in je achtertuin, en het kan best zijn dat je een vergelijkbaar resultaat krijgt. Ga een kilometer in een willekeurige richting, en met een beetje mazzel vind je wéér vierhonderd andere schimmels. De microbiële gemeenschappen in onze bodems zijn het grootste reservoir van biodiversiteit ter wereld, en we zijn nog niet eens begonnen met het in kaart brengen ervan."

Wood Wide Web

Wat wel al duidelijk is: die bodemschimmels zijn belangrijk. Duizenden miljarden kilometers aan schimmeldraden lopen door de aarde, en helpen planten met het opnemen van voedingsstoffen. Niet alleen door die uit de bodem te halen; planten kunnen ook suikers en mineralen met elkaar ruilen dankzij de schimmels van het 'Wood Wide Web'. De planten - en dus ook de dieren - van de wereld zijn sterk afhankelijk van hun ondergrondse partners. Dat die schimmeldraden om dat alles mogelijk te maken via de planten enorme hoeveelheden CO_₂ uit de atmosfeer vastleggen in de bodem, is in deze tijden van klimaatverandering ook interessant. 

Klimaatbescherming

Daarom bestaat er nu SPUN: de Society for the Protection of Underground Networks. Het wetenschapsinitiatief is opgericht door VU-hoogleraar Toby Kiers en gesteund door prominenten als eetjournalist Michael Pollan, biologe Jane Goodall en miljardair Jeremy Grantham, die een opstartsubsidie verzorgde. "Samen met onderzoekers en plaatselijke gemeenschappen willen we wereldwijd de bescherming van ondergrondse netwerken versterken - daar ontbreekt het nu nog aan in de plannen voor natuur- en klimaatbescherming", aldus Kiers. 

Maar voordat je kan beschermen, moet je natuurlijk eerst weten wat er precies is. De schimmels - een compleet rijk van het leven, net als de dieren en de planten - zijn namelijk ernstig onderbestudeerd. Een van de dingen die SPUN wil doen, is tienduizend bodemmonsters van over de hele wereld nemen. 

Influencer

Merckx maakt daar een beginnetje mee, onder meer in Amsterdam. Zijn studente Felicia Roozendaal (net als Merckx verbonden aan de UvA) onderzocht de bodemschimmels in Artis, en stelde vast dat daar twee grote netwerken onder de grond zitten. Een enkele echte influencer-boom zit op allebei de netwerken en zo zijn alle op het oog losstaande bomen in werkelijkheid met elkaar verbonden. 

Een andere student van Merckx doet nu een vervolgstudie in Amsterdam om te kijken hoe die netwerken verschillen bij verschillende verstedelijking: daarvoor nemen ze monsters in onder meer het Vliegenbos, het Vondelpark en op de Keizersgracht.   

Het grootste bekende levende wezen op aarde is een bodemschimmel uit de Amerikaanse staat Oregon. Hij is tien vierkante kilometer groot, 1500 jaar oud, en het duurde tot 1998 voordat iemand doorhad dat ‘ie überhaupt bestond. Het inzicht dat planten voedingsstoffen uitwisselen op een ondergrondse schimmelmarktplaats is pas tien jaar oud. Wie weet wat er nog te vinden is, in Amsterdam of elders?

Meer informatie

De Society for the Protection of Underground Networks zit op Spun.Earth.

Zie ook: Een gezondere bodem voor een gezondere stad op Nature Today.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Toby Kiers (VU); Vasilis Kokkoris; Loreto Oyarte Galvez