Nederlandse broedvogelbevolking sinds 1900 drastisch veranderd

Al meer dan een eeuw is de natuur in Nederland het toneel van grote veranderingen: grootschalige aanleg van bossen, sterke inkrimping van heide en hoogveen, inpolderingen en de overgang naar bijna industriële landbouw. Dit maakt nieuwsgierig naar hoe het sindsdien met de broedvogels is gegaan. Daarom komt het Sovon Vogelonderzoek Nederland na het grote succes van de Vogelatlas van Nederland (2018) met het boek Verschenen of verdwenen. Het is een historisch naslagwerk over 120 jaar ontwikkelingen van vogels, landschap én vogelaars. 

Grote dynamiek

Sinds 1900 hebben zo’n 227 wilde vogelsoorten in ons land gebroed. Maar van stabiliteit is absoluut geen sprake: nog geen zestig procent was al die tijd vaste inwoner. Sommige soorten verdwenen, zoals de griel en ortolaan. Vaak zijn het specialisten die het niet konden redden in het snel veranderende landschap. Andere verschenen, waaronder veel exoten. Ook keerden broedvogels na eeuwen afwezigheid weer terug, waaronder de oehoe en zeearend. Nu vertrouwde vogels, de Turkse tortel en grote zilverreiger, waren decennia geleden nog niet te zien in het land.

Ontwikkelingen van zeventig soorten

De hoofdstukken over deze vogelsoorten vormen het belangrijkste deel van het boek. Ze staan in chronologische volgorde, te beginnen met de kuifeend, waarvan het eerste broedgeval in 1904 werd gevonden. Als laatste is er de visarend, die zich in 2016 vestigde. In een vlot geschreven maar tegelijk informatieve tekst worden de ontwikkelingen van de soort uit de doeken gedaan. Daarin is een schat aan literatuur (onderzoek, oude verhalen en anekdotes) verwerkt. Wie wist er bijvoorbeeld dat er bosruiters in Nederland hebben gebroed? En dat vuurgoudhaantjes nieuwkomers zijn?

Aanvulling op Vogelatlas

In aparte themahoofdstukken wordt de rol van klimaatverandering, bescherming en exoten beschreven. Ook de vogelaars van toen en nu krijgen een plek. Spannende vragen over welke soorten zich nog zullen gaan vestigen worden opgeworpen. Dankzij veel fraaie, recente én historische foto’s, duidelijke kaartbeelden en infographics is Verschenen of verdwenen een mooie aanvulling op de Vogelatlas, die al bij meer dan 22.000 liefhebbers in de kast staat.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Harvey van Diek (leadfoto: oehoe op broedlocatie in Limburg); Kosmos Uitgevers