Ganzen vroeg terug van de toendra

Trektellers zagen op 19 en 20 september meer dan dertigduizend ganzen binnenkomen. Het waren vooral kolganzen, maar onder de overvliegende groepen bevonden zich ook grauwe ganzen en toendrarietganzen (Trektellen.nl). Deze aankomst viel precies in een periode met (noord)oostelijke wind. Eerder onderzoek aan gezenderde kolganzen liet zien dat dat de ganzen precies zo'n tijdsvenster benutten om snel van de broedgebieden op de Russische toendra naar de overwinteringsgebieden in onze omgeving te kunnen vliegen. De meeste overvliegende vogels werden op telposten in de oostelijke helft van het land gezien. Bij de ingevoerde meldingen op Waarneming.nl domineerden in de laatste dagen ook waarnemingen van overvliegende vogels, vaak groepjes van enkele tientallen. Van een echt massale aankomst is nog geen sprake, maar sommige ganzentellers in Friesland troffen al honderden kolganzen in hun telgebieden aan.

Aan de grond zijn nog weinig grote concentraties gezien. Net over de grens in Duitsland werden al wel groepen van meer dan tweeduizend kolganzen gesignaleerd. Volgend op de trekbewegingen van de afgelopen dagen werden bij Geese.org ook eerste aflezingen van Scandinavische grauwe ganzen (17 september bij het Lauwersmeer) en Russische kolganzen met een ring gemeld (20 september in Gaasterland). Geringde rietganzen werden alleen nog maar in Zweden en Finland gezien.

Vroege aankomst

Het arriveren van grotere aantallen noordelijke ganzen in deze tijd van het jaar is niet uitzonderlijk, maar het moment van aankomst is wel aan de vroege kant (zie onderstaande figuren). Kolganzen kwamen alleen in 2006 een fractie eerder aan (vanaf 17 september). Voor de toendrarietgans is de aankomst dit najaar nipt de vroegste van de reeks (in 2016 viel het op 22 september). Bij die soort is sinds 2004 ook sprake van een duidelijke vervroeging van aankomst van eerste grotere aantallen. Bij kolgans is die in de afgelopen vijftien jaar niet zichtbaar, maar wel te zien over een langere periode. In de afgelopen drie seizoenen kwamen kolganzen juist wat later in oktober aan. In 2017 en 2018 volgde daarop een najaar waarin ondergemiddelde aantallen werden geteld. Maar in 2020 evenwel was de aankomst begin oktober zo massaal dat bij de watervogeltelling half oktober uitzonderlijk grote aantallen te zien waren. In het komende nummer van Sovon-Nieuws is hier meer over te lezen. Het is dus nog even de vraag of we nu slechts een voorhoede zien, of dat we bij de komende watervogeltelling half oktober de mouwen kunnen opstropen.

Eerste indicatie broedsucces

Eerste leeftijdstellingen onder groepen kolganzen aan de grond leverden een aandeel van 8 procent jongen op. Dat is weinig, zeker vergeleken met het uitzonderlijk goede broedseizoen van 2020. Maar onder de vroeg aankomende groepen bevinden zich doorgaans nog niet veel succesvolle families. Vorig najaar bedroeg het jongenpercentage aanvankelijk ook maar rond de 10 procent, terwijl uiteindelijk een aandeel jonge vogels van 21 procent werd geregistreerd. Het is dus nog even afwachten hoe de situatie zich verder ontwikkelt. Onder de aanwezige toendrarietganzen werden ook de nodige jonge vogels opgemerkt, met eenmaal zelfs een familie van zes jongen. Maar de steekproef is nog klein en dus niet representatief.

Tekst: Kees Koffijberg, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Hans Gebuis (leadfoto: kolganzen)
Grafieken: Trektellen.nl