Welke vogelsoorten komen er nu terug uit Afrika?

Elke vogelsoort keert op een ander tijdstip terug naar het broedgebied. Terwijl de tjiftjaf al sinds half maart massaal teruggekeerd is uit de overwinteringsgebieden in Zuid-Europa, wachten we nog op enkele soorten die van zuidelijker moeten komen. Zo duurt het nog enkele weken voordat bosrietzangers zich het meest laten horen.

Hoe zit het met de Afrikagangers?

Toch zijn er al een hoop vogels die de winter in Afrika doorgebracht hebben, weer op Nederlands grondgebied. De resultaten van het LiveAtlasproject laten zien dat veel soorten een erg vergelijkbaar aankomstpatroon laten zien met voorgaande jaren, zoals de boerenzwaluw.

Een ander voorbeeld is de rietzanger. De eerste exemplaren worden de afgelopen jaren al gehoord in de derde of vierde week van maart, waarna de trefkans (die gaat bij deze soort gepaard met de zangactiviteit) oploopt tot begin/half mei. Dit voorjaar lijkt de rietzanger een gebruikelijk patroon te volgen, maar in 2022 werd de soort iets later dan normaal gemeld. Vermoedelijk had dit te maken met de koude dagen begin april.

Afstand = tijd?

Meestal komen soorten die dichterbij hun broedgebieden overwinteren hier eerder aan. Maar dat is niet altijd zo. Neem de kwartel, een soort die overwintert in de Sahel of soms zelf blijft hangen in Spanje. De eerste kwartels worden in Nederland vaak rond eind april gehoord.  Koekoeken daarentegen, komen van een stuk verder, uit Centraal-Afrika, maar zijn meestal al vanaf de tweede week van april op allerlei plekken te horen. De verschillen in verspreiding en broedbiologie per soort spelen mee in de variatie van trekpatronen. Op Eurobirdportal.org is te zien hoe de verspreiding van verschillende vogelsoorten jaarrond verloopt.

LiveAtlas challenge

Sovon bestaat 50 jaar. Vanwege dit jubileum is er een challenge via LiveAtlas in het leven geroepen. Verdeeld over Nederland zijn er verschillende vogelfiguren door middel van gekleurde kilometerhokken gevormd. Met deze challenge dagen we vogelaars uit om verspreid door het land complete vogellijstjes in te voeren. Meer informatie is te vinden op de website van LiveAtlas. Het LiveAtlasproject geeft een duidelijk beeld van de trefkans per soort door het jaar heen. Zo kan er uit de gevormde grafiekjes afgelezen worden wanneer zomergasten weer in Nederland te zien zijn. Door lijstjes van aangetroffen vogelsoorten in te voeren, houd je precies bij welke soorten aan- en afwezig zijn. Met die informatie wordt het seizoenspatroon van vogels in kaart gebracht. Als je het leuk vindt om vogellijstjes bij te houden, dan is dit een leuk project om mee te starten. Wie weet zie je wel een vroege bosrietzanger, wespendief of roodmus aankomende week!

Meer informatie

• Alles over LiveAtlas is te vinden op de website van Sovon.
• Op Eurobirdportal.org wordt de timing van verplaatsing van Europese trekvogels op continentale schaal weergegeven. Duizenden tellingen per dag zijn hier verwerkt.
• Over de relatie tussen neerslag in de Sahel en de Nederlandse broedvogels is in Sovon-Nieuws jaargang 30 (2017) meer te lezen.

Tekst: Hugo Wieleman, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Beeld: Albert de Jong (leadfoto: rietzanger in baltsvlucht); SOVON; Euro Bird Portal