Je zult ze ongetwijfeld in je tuin of in je huis hebben gezien deze zomer: padden! Met name in de avond duiken deze amfibieën plotseling op. Voor de één een aangename verrassing, voor de ander een heuse nachtmerrie. Toch zijn padden in de tuin erg nuttig. Zo houden ze erg van insecten, spinnen én slakken. En juist die slakken eten vaak je tuinplanten en bloemen op. En dat is geen fraai gezicht.
Paddenpoelen zijn onmisbaar voor het voortbestaan van de pad. Ze dienen namelijk als broedplaats voor een nieuwe paddengeneratie. Maar paddenpoelen zorgen ook voor meer afwisseling in je tuin. Je kunt er namelijk mooie water- en moerasplanten in laten groeien. En insecten kunnen de paddenpoel gebruiken als leefplaats. Voor vogels biedt je paddenpoel een drinkplek. Maar ook voor onszelf heeft een paddenpoel waarde. Het is een geschikte plek om regenwater op te slaan na neerslag. En water (in combinatie met groen) kan je tuin aanzienlijk doen afkoelen. Bovendien is zo’n paddenpoel een lust voor het oog en een leuke manier om je kinderen kennis te laten maken met deze dieren. Genoeg redenen waarom deze kikvorsachtigen wel degelijk een plekje in de tuin verdienen.
Blauw gemis
Ilvy woont al anderhalf jaar in de Schildersbuurt in Utrecht Oost. Toen ze haar arbeiderswoning betrok, was er weinig groen aanwezig: de kleine stadstuin achter haar huis was volledig betegeld door de vorige bewoner. Daarom heeft Ilvy alle tegels uit haar tuin verwijderd en heeft ze er planten en bomen in gezet. Het enige wat nog miste in haar groene tuin, was een stukje blauw. “Een half jaar geleden ging ik op Markplaats op zoek naar een vijvertje voor in mijn tuin”, vertelt Ilvy. “Ik wilde geen vissen, maar wel andere diertjes. En toen dacht ik, hoe leuk zou zijn als er allemaal padjes en kikkertjes in komen?”
Een nostalgisch gevoel
Een tuin vol met padden is niet nieuw voor Ilvy. “Vroeger hadden we een grote zitkuil bij mijn ouders in de tuin”, blikt Ilvy terug. “Elk voorjaar en elke zomer weer sprongen daar duizenden padjes rond. Dat kwam omdat er een sloot achter het huis lag. Die zitkuil vonden de padden lekker koel, dus daar kwamen ze dan naar toe. Ik vond dat zo mooi om te zien als kind. Daarom dacht ik: waarom ga ik zo’n vijver niet zelf aanleggen?”
Trial en error
Maar een succesvolle paddenpoel aanleggen, bleek toch lastiger dan verwacht voor Ilvy. “Ik heb vol goede moed, en wellicht wat naïviteit, een tweedehands paddenpoelbak aangeschaft via Marktplaats en heb deze ingegraven in mijn tuin. Ik heb water erin gedaan, wat slootwater erbij gegoten en waterplantjes erin gezet. Ik ben alleen vergeten te onderzoeken of de bodemsoort in mijn tuin effect zou hebben. Waarschijnlijk was de ondergrond niet sterk genoeg. Uiteindelijk is de poel verzakt, en ik heb hem leeg moeten halen. Nu moet ik dus helaas opnieuw gaan beginnen.”
Paddenparadijsje
Niet alleen de aanleg was lastig, nog meer vragen spookten rond in Ilvy's hoofd. Want niet onbelangrijk: hoe kom je aan padjes? “Inheemse amfibieën, waartoe kikkers en salamanders behoren, staan op de lijst van beschermde dieren”, stelt Ilvy. “Daar kwam ik op mijn zoektocht achter. Dit betekent dat je ze niet mag vangen, vervoeren of verhandelen. Dan moet ik maar extra mijn best doen om van mijn vijver straks een paddenparadijsje te maken. En dan maar hopen dat het straks een gekrioel wordt in mijn paddenpoel. Padden schijnen zich bij voorkeur voort te planten in de vijver waarin ze geboren zijn. Het duurt drie jaar tot vier jaar voor padden geslachtsrijp zijn. Misschien zie ik ze straks dan terug. Een langetermijninvestering dus!”
Wanneer gaat Ilvy verder met haar projectje? “Padden overwinteren niet in het water, maar op beschutte plekjes in de buurt van dat water”, legt Ilvy uit. “In het voorjaar verlaten de padden massaal hun winterplaats om naar het water te gaan om zich voort te planten. Dat heet de paddentrek. Dan moet mijn paddenparadijsje af zijn. Tot die tijd ga ik mij helemaal onderdompelen in de paddenpoelwereld. Want ik weet nog zo veel niet. Ik had slootwater toegevoegd voor de bacteriën en waterplanten voor de zuurstof, maar is dat voldoende voor een goede waterkwaliteit? Ik denk dat veel mensen dit herkennen: ze willen wel een paddenpoel aanleggen, maar waar begin je?”
Een paddenpoelprinses
Een kwartiertje fietsen verderop woont Atlas-medewerker Cindy in Lunetten. Haar devies: begin gewoon en leer al doende! Net als Ilvy had Cindy eerst ook een betegelde, grijze stadstuin. Deze heeft ze in de loop van de jaren vergroend. Én ze heeft in het voorjaar van 2019 een paddenpoel aangelegd in haar tuin. De reden? “Ik houd van de combinatie van water en groen”, vertelt Cindy. “Waterplanten vind ik heel leuk. Die zien er mooier en natuurlijker uit. En ik vind het heerlijk om lekker bezig te zijn in mijn tuin.” Maar de belangrijkste reden voor de paddenpoel? “Ik was de slakken in mijn tuin zat!”, lacht Cindy.
Waar moet je op letten?
De tuin van Cindy bleek een geschikte kandidaat voor een paddenpoel. “Het gazon ligt iets lager dan de bestrating”, licht Cindy toe. “Zo’n poel op de goede plek kan dus water opvangen na regen. Maar het is ook belangrijk dat er genoeg zon komt. Padden zijn koudbloedige dieren en aan de oever van zo’n vijver kunnen ze opwarmen. Maar dan moet er wel zon zijn. Ook zijn struiken en bomen boven een paddenpoel niet zo handig. Die houden zonnestralen tegen en zorgen dat het water niet voldoende opwarmt en niet meer kan dienen als voortplantingsplaats. Als bladeren van bomen en struiken naar beneden vallen, kunnen ze zorgen voor algengroei. Dat is niet goed voor de waterkwaliteit. Daarom moet je je bodem altijd goed schoonhouden.”
Gewoon proberen
Cindy heeft een specifieke tactiek voor het aanleggen en het onderhoud van haar paddenpoel: gewoon proberen en waar nodig bijsturen. “Ik bemoei me zo min mogelijk met de paddenpoel”, vertelt Cindy. “Gewoon kijken of het lukt. Zo niet, dan probeer ik wat anders. Ik laat het op zijn beloop. Zo heb ik gewoon gewacht tot de padden vanzelf in mijn tuin opdoken. En toen was er een pad. Maar als er één pad over de dam is, volgen er snel meer. Nu zijn er allerlei dieren aanwezig: kikkers, insecten, muggen, larven, vogels en zelfs salamanders!”
Maar hoef je dan helemaal nergens op te letten? “Jawel,” antwoordt Cindy, “zo moet je controleren of er niet te veel afval van bladeren en dergelijke in de poel komt en naar de bodem zakt. Elke herfst sta ik dus met een netje de blaadjes uit het water te vissen. Én ik snoei de waterplanten als ze te groot worden. Maar verder moet ik het nog aankijken met onderhoud. Voor mij is het ook nog niet helemaal duidelijk wat de beste tijd hiervoor is. Ik wil namelijk ook met de rust van de dieren rekening houden. Ik ben dus zelf ook nog aan het leren!”
Hoe leg je zelf een paddenpoel aan?
Wil je zelf een paddenpoel gaan aanleggen? Hieronder staat een kort stappenplan, gebaseerd op de ervaringen en tips van Ilvy en Cindy.
Stap 1: Ga op onderzoek uit
Ga op internet op onderzoek uit. Kijk welke omgeving geschikt is voor een paddenpoel. Houd bijvoorbeeld rekening met het type bodem (zo is kleigrond beter geschikt dan zandgrond). En kijk of je tuin op een goede locatie ligt. Een goede paddenpoel heeft zon nodig, maar ook weer niet teveel. Want als je paddenpoel in de volle zon ligt, krijg je mogelijk last van extreme algengroei. En dat is niet best voor de waterkwaliteit.
Stap 2: Graaf de diepte in
De beste locatie om een paddenpoel aan te leggen is op een laag gelegen deel van het terrein. Graaf een gat van minstens tachtig centimeter diep. Zorg dat er verschillende hoogteniveaus aanwezig zijn, en dat tenminste één kant van de poel glooiend is. Zo kunnen de padden makkelijk in en uit de poel klimmen. Tip: koop een vijverbak. Deze bakken hebben vaak de geschikte diepte. Ook zijn er verschillende niveaus en is er een glooiende kant ingebouwd.
Stap 3: Voorkom droogte
Het is niet noodzakelijk, maar het is aan te raden om een beschermlaag aan te brengen in de lege ondergrond. Denk aan rubberzeil, PVC-zeil of vijverfolie. Zo voorkom je dat de paddenpoel droogvalt in de zomer. Zeker bij ondiepe (tachtig centimeter) paddenpoelen is dit aan te raden. Gebruik je een vijverbak? Dan is folie niet nodig.
Stap 4: Maak een keigoede afbakening
Zonder afbakening stroomt het water zo weer weg uit de paddenpoel. Leg daarom eerst keien langs de rand van de poel. Deze keien houden ook het zeil op de goede plek. Je kunt de gaten tussen de keien opvullen met wat grond en eventueel met wat groen, zoals vetplanten.
Stap 5: Voeg het water toe
Tover de tuinslang tevoorschijn, en laat de poel bijna helemaal vollopen met water. Het is belangrijk om een aantal emmers slootwater toe te voegen aan het water in de poel. In het oppervlaktewater van sloten zitten namelijk goede bacteriën die essentieel zijn voor de biodiversiteit in de paddenpoel.
Stap 6: Zorg voor zuurstof
Direct nadat je het water aan de paddenpoel hebt toegevoegd, moet je waterplanten plaatsen. Deze waterplanten voegen namelijk zuurstof toe aan het water, en maken het een geschikte, leefbare biotoop voor dieren. Zonder deze waterplanten komt er geen zuurstof in het water, en gaat het water ‘dood’. De planten zorgen daarnaast ook voor beschutting voor de padden.
Stap 7: En nu maar wachten
Heb je waterplanten toegevoegd aan het water? Leun lekker achterover, en wacht tot de dieren zelf verschijnen. Als er na een paar weken nog geen padden (of andere dieren) zijn verschenen, is de paddenpoel mogelijk nog niet helemaal geschikt voor bewoning. Ga dan op zoek naar de oorzaak en doe aanpassingen waar nodig. Tip: wil je amfibieën zien in je vijver? Doe dan geen vissen in je vijver. Die eten paddendril en kikkerdril namelijk op en maken het water voor veel diersoorten ongeschikt.
Stap 8: Pleeg onderhoud wanneer nodig
Een paddenpoel vergt weinig onderhoud. Toch is het belangrijk dat de poel wel schoon wordt gehouden. Dit zorgt er namelijk voor dat de leefomstandigheden optimaal blijven voor de organismen in het water. Zorg er dus voor dat er geen (natuurlijk) afval in het water (op de bodem) komt.
Meer informatie
Wil je meer weten over paddenpoelen? Kijk dan eens op een van onderstaande websites:
- Kikkers op laag water (Nature Today, 2017)
- Drooggevallen poelen? Geef het door op Poelen.nu.
- Nieuwe poel? Platbuik! (Nature Today, 2008)
- Maak zelf een paddenpoel! (Kiind.nl)
- Alle vaak gestelde vragen over de aanleg van een paddenpoel (RAVON)
- Een natuurlijke tuinvijver in 7 stappen (Milieu Centraal)
- Lees hier alles over padden (Padden.nu)
- Alles over Tuiny Poels (IVN)
- Tuinadvies voor padden in de tuin (Tuinadvies.nl)
- Atlas Natuurlijk Kapitaal: natuurlijke plaagonderdrukking (Atlas Natuurlijk Kapitaal)
Tekst: Laura te Grootenhuis, Atlas Leefomgeving
Foto's: persoonlijk archief Cindy; Pixabay; Jelger Herder; persoonlijke Instagram pagina Cindy